George Sidney Arundale, (1878–1945), teozof, Prezydent Towarzystwa Teozoficznego w latach 1934–1945, mason, biskup Liberalnego Kościoła Katolickiego. 

Biografia. George Sydney Arundale urodził się 1 grudnia 1878 r. w Surrey w Wielkiej Brytanii. Ukończył studia w Niemczech i Anglii i uzyskał tytuł magistra w Cambridge (B.A. 1898; LL.B. 1899; M.A. 1902). W swojej karierze pełnił wiele funkcji, był m. in. dyrektorem Central Hindu College w Benaresie, wykładowcą w Allahabad University, rektorem National University of Madras (1917), kierownikiem Wydziału Edukacji w Holkar State (1920). W roku 1917, razem z Annie Besant, internowany w związku z Ustawą o obronie Indii. W 1920 r. poślubił Rukimi Devi Neelakanda Sastri, wywołując skandal w indyjskich środowiskach konserwatywnych (z powodu zarówno powiązań George’a z teozofią, jak i różnicy 26 lat miedzy małżonkami). W 1926 r. Arundale został wyświęcony na biskupa Liberalnego Kościoła Katolickiego i objął funkcję biskupa regionalnego Indii. Sprawował także funkcję sekretarza organizacyjnego w ruchu All India Home Rule League. W 1934 r. objął funkcję Prezydenta Towarzystwa Teozoficznego, zostając następcą Annie Besant, a także został redaktorem naczelnym międzynarodowego periodyku „The Theosophist”. Arundale był także członkiem Worshipful Company of Pewterers i założycielem czasopisma „Advance Australia”. Zmarł 12 sierpnia 1945 r. w Adyarze w Indiach.

Towarzystwo Teozoficzne. Arundale od wczesnego dzieciństwa miał styczność z teozofią – kiedy stracił matkę, został adoptowany przez teozofkę Francescę Arundale, a jego prywatnym nauczycielem został Charles Webster Leadbeater, jedna z najbardziej charyzmatycznych, ale i kontrowersyjnych postaci drugiego pokolenia teozofów. Francescę w jej londyńskim domu odwiedzała często sama Helena Pietrowna Bławatska, która bardzo lubiła George’a. Do organizacji oficjalnie wstąpił w wieku lat 17, w 1895 r., przyjęty przez Alfreda P. Sinneta. Już dwa lata później, na zaproszenie Annie Besant, przeprowadził się wraz z Francescą do Indii, gdzie zaczęła się przygoda Arundale’a z pracą w edukacji. Wraz z Jiddu Krishnamurtim i jego bratem udał się do Europy, gdzie w latach 1915–1916 sprawował funkcję Sekretarza Loży Angielskiej, ale w 1916 r. powrócił do Indii. W latach 20. i 30. dużo podróżował, prowadząc wykłady. W roku 1926 został Sekretarzem Generalnym Towarzystwa Teozoficznego w Australii, w 1928 – w Indiach, a w 1934 – Prezydentem całej międzynarodowej organizacji z siedzibą w Adyarze. Funkcję tę sprawował dożywotnio, pozostając bardzo aktywnym pisarzem i wykładowcą teozoficznym.

Masoneria. Arundale był członkiem masonerii obrządku mieszanego – w roku 1902 wstąpił do zakonu „Le Droit Humain”. W tym czasie jego ciotka, Francesca Arundale, miała mieć już 33 stopień wtajemniczenia. W tym samym roku, rzekomo na życzenie jednego z teozoficznych Mistrzów, do organizacji wstąpiła Annie Besant. Założyła ona Lożę Human Duty No. 6 w Londynie i została jej zwierzchnikiem, a następnie także głową całej Federacji Brytyjskiej (Prescott 2008: 376–368). Zakon od tego czasu miał silne związki (choć raczej personalne niż organizacyjne) ze środowiskiem teozoficznym. Innymi znanymi teozofami zaangażowanymi w jego działalność byli H. S. Olcott, C. W. Leadbeater czy C. Jinarâjadâsa. W 1935 r. Arundale został głową Zakonu Federacji Wschodniej oraz przedstawicielem Najwyższej Rady.

Liberalny Kościół Katolicki (Liberal Catholic Church). Kościół ten, choć nie będący oficjalnie organizacją powiązaną z Towarzystwem Teozoficznym, był założony przez teozofów, oni sprawowali w nim najwyższe pozycje, a teozofia przez jakiś czas była jego ważnym elementem doktrynalnym. Liberalny Kościół Katolicki od momentu powstania w 1916 r. przeszedł kilka schizm, jego największe ciało nie jest już związane z Towarzystwem Teozoficznym. George Arundale został ordynowany na kapłana w 1924 r. w Holandii (Tillet 1982: 215), a dwa lata później przyjął święcenia biskupie i funkcję Biskupa Regionalnego Indii.

Pedagogika i działalność edukacyjna. Poza wspomnianymi wcześniej funkcjami związanymi z edukacją, Arundale był założycielem szkoły pamięci Besant – Besant Memorial School. Szkoła powstała w 1934 r. przy siedzibie Towarzystwa. Arundale wybrał Marię Montessori, aby przejęła szkołę i zaprosił ją do Indii. Montessori przybyła do Adyaru w 1939 r. i wywarła wielki wpływ na tę instytucję. Arundale, jako osoba zaangażowana w rozwój młodych osób, w 1935 r. założył także Światową Federację Młodych Teozofów (Liga Młodych Teozofów działała też w Polsce). Rok później małżeństwo Arundale’ów zainicjowało instytucję koncentrującą się na badaniach i nauce klasycznego tańca hinduskiego – fundację Kalakshetra. Kiedy pod auspicjami Towarzystwa Teozoficznego założono Uniwersytet Narodowy, jego Kanclerzem został Rabindranath Tagore, a dyrektorem Szkoły Przygotowawczej dla Nauczycieli – Arundale. George Arundale w swojej pracy rozwijał koncepcję edukacji i wychowania jako świętego zajęcia, opracowywał, a także wdrażał koncepcje teozoficzne do pedagogiki.

Publikacje. Arundale był autorem ponad 40 książek i pamfletów, ponad 200 artykułów, a także kompozytorem kilku utworów muzycznych. Do jego najbardziej znanych prac należą (chronologicznie): The Growth of National Consciousness in the Light of Theosophy (1911), The Way of Service (1913), Thoughts on 'At The Feet of the Master' (1919), Bedrock of Education (1924), Nirvana, A Study In Synthetic Consciousness (1926); The Glory of Sex​ (1928), Mount Everest, its spiritual attainment (1933), You (1935), Freedom and friendship (1935), Kundalini, an occult Experience (1938), The Lotus Fire, A Study in Symbolic Yoga (1939), From Visible to Invisible Helping (1941). Polskie przekłady: Droga służenia (1924), Duch młodości, Everest, Joga (1960), Orędzie jubileuszowe dr Arundale'a (1936). 

Karolina Maria Hess

Literatura: Arundale G., 1960, Duch młodości, Everest, Joga, Madras; George Arundale, ACAD – A Cambridge Alumni Database [dostęp 05.04.2017]; George Sydney Arundale (1878–1945), TS Adyar org [dostęp 12.18.2018]; Hamerster A. J., 1934, Our New President, „The American Theosophist”, No. 8, Vol. 22. (August 1934), s. 179–182; Prescott A., 2008, Builders of the Temple of the New Civilisation: Annie Besant and Freemasonry, [w:] Women's Agency and Rituals in Mixed and Female Masonic Orders, A. Heidle, J. Snoek (red.), Leiden, Boston; Ransom J., 2005, The Seventy-Fifth Anniversary Book of the Theosophical Society: A Short History of the Society's Growth from 1926–1950, 2nd ed., Adyar; „The Theosophist”, 1945, Vol. 66, No. 12 [numer upamiętniający Arundale’a – K. M. H.]; Tillett G., 1982, The Elder Brother: A Biography of Charles Webster Leadbeater, London.

Słowa kluczowe: Rukmini Devi Arundale, teozofia, Towarzystw Teozoficzne, historia ruchu teozoficznego, Le Droit Humain, masoneria, Liberalny Kościół Katolicki, Francesca Arundale, Maria Montessori, pedagogika, edukacja, Światowa Federacja Młodych Teozofów, Liga Młodych Teozofów, Kalakshetra, szkolnictwo teozoficzne.