Rukmini Devi Arundale, (1904–1986) – teozofka, tancerka, założycielka fundacji Kalakshetra, aktywistka na rzecz praw zwierząt, żona Prezydenta Towarzystwa Teozoficznego George’a Arundale’a. 

Życie i teozofia. Biografia Rukmini Devi Neelakanda Sastri, córki inżyniera i naukowca Neelakanta Sastri oraz entuzjastki muzyki Seshammal, nierozłącznie związana jest z teozofią. Rodzina często się przeprowadzała, Jej ojciec wstąpił do Towarzystwa Teozoficznego w 1901 r. i gdy przeszedł na emeryturę, wybudował dom w pobliżu siedziby organizacji. Rukmini Devi urodziła się w 1904 r., więc od początku miała styczność nie tylko z teozofią, ale także z życiem kulturalnym w Adyarze. W 1920 r., czyli w wieku 16 lat, wyszła za mąż za 42-letniego brytyjskiego teozofa George’a Arundale’a, wywołując skandal w konserwatywnym społeczeństwie. Jeśli chodzi o funkcje organizacyjne, to była ona związana głównie z działalnością Ligi Młodych Teozofów – w 1923 r. została przewodniczącą Sekcji Indyjskiej, a dwa lata później – Prezydentem Światowej Federacji Młodych Teozofów. Rukmini Devi dużo podróżowała (m. in. w 1925 r. wraz z mężem odwiedziła Polskę), była przyjaciółką m. in. słynnej pedagożki Marii Montessori. Osiągnęła ogromny sukces jako tancerka upowszechniająca tradycyjny taniec indyjski, była laureatką ważnych nagród takich jak Padma Bhushan czy Nagroda Sangeet Natak Akademi. Rukmini Devi Arundale była pierwszą kobietą nominowaną do Rajya Sabha, czyli Rady Indyjskiej w Parlamencie, była pierwszą kobietą w Wyższej Izbie. W 1977 r. odrzuciła nominację na kandydata na prezydenta Indii. Do końca życia rozwijała pasje związane z kulturą, muzyką i tańcem. Zmarła 24.02.1986 r.

Taniec. Rukmini Devi Arundale uważana jest za najważniejszą postać działającą na rzecz odrodzenia tradycyjnego tańca hinduskiego Bharatanatyam (Sadir), miała swój udział także w rewitalizacji innych tradycyjnych indyjskich sztuk i rzemiosł. Jej przygoda z poszukiwaniem korzeni rozpoczęła się od przyjaźni zawiązanej w czasie rejsu do Australii ze sławną rosyjską tancerką baletową, primabaleriną Anną Pawłową (1881–1931). Anna zainteresowała Rukmini tańcem klasycznym, ale zachęcała także do eksploracji tradycyjnego tańca hinduskiego. Rukmini zainteresowała się „Sadir attam”, jednak problemem pozostawał fakt, że trudno było znaleźć nauczyciela z powodów kastowych. Znalazła jednak odpowiednią osobę, okazał się nią Guru Sri Pandanainallur Meenakshi Sundaram Pillai (Shakuntala 2003: 15–16). Należy zaznaczyć, że w latach 20. taniec ten postrzegany był jako niski i wulgarny. Rukmini dostrzegła jednak jego piękno, dopracowała go, przybliżając do oryginalnej formy artystycznej „Bharathanatyam”. W 1936 r. małżeństwo Arundale’ów zainicjowało Fundację Kalakshetra, akademię tańca i muzyki, dziś fundacja patronuje trzem placówkom edukacyjnym różnych stopni.  

Aktywizm społeczny. Rukmini Devi była propagatorką wegetarianizmu i aktywną działaczką na rzecz praw zwierząt. Pełniła funkcję przewodniczącej Indyjskiego Urzędu ds. Dobrostanu Zwierząt (News and Notes 1968: 167).

Karolina Maria Hess

Literatura: Rukmini Devi Arundale: Birth Centenary Commemorative Volume, 2003, S. Ramani (red.), Chennai; News and Notes, 1968, „The American Theosophist”,  No. 7, Vol. 56; Fundacja Kalakshetra.

Słowa kluczowe: teozofia, Towarzystwo Teozoficzne, taniec, Bharathanatyam, Fundacja Kalakshetra, George Arundale, Maria Montessori, Federacja Młodych Teozofów