„Teozofia. Miesięcznik poświęcony pielęgnowaniu wyższej kultury duchowej i brataniu ludzkości” (tytuł alternatywny: „Teozofia. Organ Polskiego Towarzystwa Teozoficznego na Śląsku Cieszyńskim w Czechosłowacji. Pismo nieperiodyczne poświęcone pielęgnowaniu wyższej kultury duchowej i brataniu ludzkości” – od numeru 1–3 z 1923 r.). Pismo ukazywało się w latach 1920–1931. Ponieważ było ono kontynuatorem „Wyzwolenia” zaczęto je wydawać jako rocznik II. Pierwszym redaktorem był Andrzej Podżorski. Od numeru 2 z 1920 r. zastąpił go Andrzej Kajfosz. Redakcja pierwotnie mieściła się w Wiśle, a po zmianie redaktora została przeniesiona do Nydku. Pismo drukowano w Drukarni Kutzer i spółka w Cieszynie. Wydawcą było Polskie Towarzystwo Teozoficzne na Śląsku Cieszyńskim z siedzibą w Nydku. Objętość pisma – od 16 do 52 stron. Częstotliwość ukazywania się: pismo miało ukazywać się jako miesięcznik, wychodziło jednak dosyć nieregularnie, obejmując okres od miesiąca do czterech miesięcy.

Pierwszy numer pisma otwierały trzy zadania Towarzystwa Teozoficznego: „1. Utworzenie jądra duchowego związku braterskiego obejmującego całą ludzkość bez względu na rasę, narodowość, płeć, wiarę, powołanie i stanowisko społeczne. 2. Nieuprzedzone studium porównawcze religii światowych, mitologii, filozofii, sztuk i nauk zachodu i orientu. 3. Badanie niewyjaśnionych jeszcze (okultnych) praw przyrody, wszechstronne budzenie drzemiących jeszcze w naturze ludzkiej wyższych sił i zdolności i zużytkowanie ich dla dobra ludzkości” („Teozofia” 1920, nr 1, s. 1). Ich uzupełnieniem był tekst Na drogę, który zawierał wyjaśnienie celu, jaki przyświecał założycielom pisma („Teozofia” 1920, nr 1, s. 2).

Wśród autorów tekstów znalazły się zarówno osoby znane czytelnikom „Wyzwolenia” (Helena Bławatska, Franz Hartmann, Józef Jankowski, Andrzej Kajfosz, Zygmunt Krasiński, Charles Webster Leadbeater, Julian Ochorowicz, Helena Witkowska), jak i nowe nazwiska (Swami Abhedanada, Adam Asnyk, Subhadra Bhiksza, Józef Cienciała, August Cieszkowski, Józef Drzewiecki, Karl von Eckartshausen, Józef Galant, Rajmund Jankowski, Tomasz à Kempis, Jiddu Krishnamurti (Alcyone), Wanda Krzyżanowska, Marian Tadeusz Lubecki, Bharata Nara, Álvaro d’Ors, Tomasz Pobóg, Franciszek August Prengel (część tekstów została opublikowana pod pseudonimem F. Pr.), Edward Schuré, Helena Staś, Andrzej Towiański, Ralph Waldo Trine, Adam Zys). W „Teozofii”, podobnie jak w „Wyzwoleniu”, autorzy części tekstów pozostali anonimowi.

W czasopiśmie publikowane były teksty oryginalne teksty oraz tłumaczenia tekstów z zakresu mediumizmu, hipnotyzmu i pokrewnych dziedzin wiedzy okultystycznej. W numerze 6/7 z 1921 r. zapoczątkowano Dział dla wszystkich. Była to odpowiedź na wyraźne sygnały, życzenia od czytelników i członków Towarzystwa Teozoficznego. W dziale były umieszczane materiały z dziedziny wychowania, higieny, przyrodolecznictwa oraz pytania odnoszące się do zagadnień z zakresu teozofii, okultyzmu i pokrewnych dziedzin wiedzy tajemnej. W numerze 9 z 1921 r. zapoczątkowano natomiast Dział Esperancki. W piśmie publikowane były także sprawozdania z działalności Polskiego Towarzystwa Teozoficznego na Śląsku Cieszyńskim, informacje o funkcjonowaniu różnych stowarzyszeń związanych z ruchem teozoficznym, ogłoszenia o spotkaniach, nowych książkach i czasopismach.

Pismo, podobnie jak „Wyzwolenie”, było wydawane ze środków pochodzących z opłat prenumeratorów oraz funduszu prasowego, na który dobrowolne środki przekazywali czytelnicy.

Numery pisma znajdują się w zasobach Biblioteki Narodowej w Warszawie oraz zasobach Biblioteki Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu.

Urszula Patocka-Sigłowy

Literatura: „Teozofia”, 1920–1931.

Słowa kluczowe: „Wyzwolenie” teozofia, PTT, okultyzm, mediumizm, hipnotyzm