Hipnoza według Władimira Elizarowicza Azarowa, w swojej publikacji Гипнотизм и внушение (Hipnoza i sugestia) Władimir Azarow prezentuje zaprojektowany przez siebie kurs hipnozy, celem którego jest wypracowanie w pacjencie siły woli oraz poinstruowanie go, jak należy pracować nad swoim charakterem. Azarow podkreśla, że nie można rozpoczynać kursu hipnozy zanim nie wzmocni się własnej woli oraz samokontroli nad sobą. Badacz zaznacza, na czym polega zasadnicza różnica pomiędzy magnetyzmem a hipnozą – pierwszy oznacza energię życiową, siłę psychofizyczną, która przechodzi z jednego organizmu na drugi lub oznacza wpływanie jednej osobowości na drugą, natomiast hipnoza, oznaczająca z języka greckiego „sen”, jest swojego rodzaju snem hipnotycznym różniącym się od snu naturalnego tym, że osłabia on wolę śniącego, doprowadzając nawet do zaniku owej woli i podporzadkowanie jej woli hipnotyzera. Dlatego, według Azarowa, hipnotyzm jest jedynie rodzajem magnetyzmu, jego odmianą. Metoda hipnozy była stosowana już w starożytności przez Hindusów, Egipcjan, Greków czy Rzymian i polegała ona na wywoływaniu „świętych” stanów hipnotycznych za pomocą różnych środków psychotropowych. Swój renesans hipnoza przeżywała w drugiej połowie XVIII w. za sprawą Franza Antona Mesmera, który wykorzystywał tę metodę w leczeniu swoich pacjentów (mesmeryzm). Azarow wymienia również nazwiska innych badaczy hipnozy, takich jak: Marquis de Puységur, Abbé Faria, Charles Lafontaine, James Braid, Ambroise-Auguste Liébeault i Hippolyte Bernheim. W swojej pracy Azarow zaznacza, że hipnozę może stosować każdy, przy czym i w tej dziedzinie, jak w każdej innej, zdarzają się ludzie mniej lub bardziej utalentowani. Najważniejszym warunkiem, który powinien być spełniony to posiadanie silnej woli – im większa siła woli, tym większe zdolności hipnotyczne. Niezbędnym jest również posiadanie takich cech, jak: zdecydowanie, uczciwość, prawdomówność, umiejętność bycia uprzejmym. Sposób mówienia potencjalnego hipnotyzera powinien być prosty, ale i przekonujący. Hipnotyzer powinien umieć panować nad otoczeniem, wydawać dyspozycje oraz wzbudzać szacunek. Azarow proponuje swoje ćwiczenia ludziom nieśmiałym po to, aby mogli oni wypracować w sobie pewność siebie i silna wolę. Azarow podkreśla, że jeżeli ludzie o silnej woli łatwo poddają się hipnozie, to może to oznaczać, że w takim przypadku dochodzi do samohipnozy. Ponadto, według Azarowa, alkoholicy, ludzie psychicznie chorzy, maniacy – nie mają „słabej woli”, tylko – „chorą wolę”, którą należy leczyć. Słabą wolą odznaczają się zazwyczaj ludzie wykonujący zawody żołnierzy, zakonników czy służący. Szczególnymi przypadkami, według Azarowa, są młode dziewczęta i „moralnie zepsuci młodzieńcy”. Najbardziej podatni na hipnozę są młodzi ludzie w wieku 7–14 lat, a najłatwiej poddają się sugestii hipnotycznej dzieci ze względu na swoją łatwowierność. Azarow wyróżnia cztery podstawowe etapy stanu hipnotycznego: 1. hipnotyczna katalepsja, 2. letarg hipnotyczny, 3. sztuczny somnambulizm, 4. trans. Letarg hipnotyczny jest rodzajem snu, z którego subiekt sam nie może się przebudzić, ale po przebudzeniu pamięta wszystko (chyba, że hipnotyzer wmówi mu, że nic nie pamięta). Sztuczny somnambulizm oznacza stan, w którym subiekt słyszy hipnotyzera i wypełnia jego polecenia, robiąc przy tym wrażenie, jakby czynił to z pełną świadomością. Taki pacjent w rzeczywistości pozbawiony jest własnej woli i działa jak lunatyk. W transie hipnotyzer wprowadza do podświadomości subiekta sugestie dotyczące aktywności, jakie ma wykonywać subiekt po przebudzeniu z hipnozy, już w życiu codziennym. W procesie hipnozy celem sugestii (podobnie jak i autosugestii) jest spowodowanie, by świadomość panowała nad wolą człowieka, a podświadomość stała się „wiernym” i „pokornym” wykonawcą poleceń świadomości. Azarow zaprojektował kurs hipnozy dla zainteresowanych, składający się z kilku etapów. Pierwszy etap obejmuje ćwiczenia nad wzmocnieniem i rozwojem woli oraz samokontroli, który powinien uczącemu się zająć od dwóch do trzech miesięcy. Etap drugi wymaga przepracowania ćwiczeń z drugiej części instruktarzowej broszury Siła myśli i woli (Сила мысли и воли, Warszawa 1911), które mogą zająć uczącemu się od trzech do czterech miesięcy. Następnie uczeń powinien przestudiować trzecią część instruktarzowej broszury Magnetyzm leczniczy (Целебный магнетизм, Warszawa 1912), poświęcając tym ćwiczeniom od trzech do pięciu miesięcy. I dopiero na czwartym etapie uczeń przeprowadza ćwiczenia z czwartej części książeczki Azarowa Hipnotyzm i sugestia (Гипнотизм и внушение, Warszawa 1912). Ostatni etap powinien zająć uczącemu się od czterech do siedmiu miesięcy. Reasumując, cały kurs Azarowa powinien trwać od roku do półtora roku, w zależności od zaangażowania uczącego się i jego zdolności. Hipnotyzer radzi, aby praktykowanie zalecanych przez niego ćwiczeń rozpocząć od rodziny i przyjaciół, unikając przy tym osób konfliktowych i kłótliwych. Na początku najlepiej jest ćwiczyć z grupą liczącą od pięciu do sześciu osób. Pierwsze dziesięć ćwiczeń dotyczących hipnozy Azarow zaplanował właśnie dla grupy pięcioosobowej, z której wybrany powinien zostać kandydat podatny na sugestie i uważnie słuchający hipnotyzera. Na początku przeprowadzone ćwiczenia mają charakter psychofizyczny (sugestie mające na celu przekonanie subiekta o tym, że ma sparaliżowaną rękę, nogę, pięść i nie może nimi poruszać). Następnie hipnotyzer powinien przejść do ćwiczeń o charakterze mentalistycznym (wmawianie mu, że zapomniał swojego imienia, wieku, nie jest w stanie przeprowadzić w pamięci najprostszych operacji matematycznych). Tym niemniej prawdziwie hipnotyczny charakter mają dopiero ćwiczenia opierające się na technice usypiania subiekta, czyli wprowadzenie go w stan uśpienia, podczas którego hipnotyzer będzie mógł poruszać nim jak marionetką. Podstawowe ćwiczenia hipnotyczne składają się kilku etapów. Hipnotyzer powinien posadzić pacjenta, który skarży się na dolegliwości psychosomatyczne (np. bezsenność), naprzeciwko siebie na krześle. Następnie wziąć jego nadgarstki z swoje ręce tak, aby jego puls był wyczuwalny. Hipnotyzer przez cały czas powinien patrzeć w skupieniu w punkt u nasady nosa pacjenta i wydawać mu polecenia w jasny, ale stanowczy sposób (np. „dzisiaj będziesz spała całą noc głębokim, mocnym snem i obudzisz się wyspana dokładnie o 6 godzinie”). Ważne jest, aby po tej frazie następowała chwila milczenia. Taką sugestię hipnotyzer powtarza około pięciu razy. Przez cały ten czas hipnotyzer nie powinien odrywać rąk od nadgarstków pacjenta i swojego wzroku od niego. Doświadczenia tego typu powinny być powtarzane aż do uzyskania zamierzonego rezultatu. Tą metodą można leczyć bóle głowy, bezsenność, reumatyzm, paraliż, choroby krwi, bóle zęba, brak apetytu, nerwice, zaburzenia pracy żołądka, alkoholizm, morfinizm, palenie, choroby wzroku, słuchu, histerie itd. Azarow twierdzi, że najlepiej leczy się hipnozą nerwice, ponieważ wszystkie choroby mają podłoże nerwicowe. Metodą hipnotyczną można również pomóc dzieciom w leczeniu takich dolegliwości, jak: bezsenność, nerwowość, leniwość, kłamliwość, nieposłuszeństwo, jąkanie się itp. W procesie leczenia dziecka ważne jest, aby dziecko ufało hipnotyzerowi. Dla bezpieczeństwa, w pomieszczeniu może znajdować się osoba obserwująca cały seans. Najlepiej wykonywać to ćwiczenie w warunkach domowych, gdy dziecko zasypia u siebie w łóżku. Hipnotyzer lewą ręką bierze prawą rękę dziecka w nadgarstku, prawą ręką gładząc je po głowie, powtarza określoną sugestię coraz głośniej i coraz szybciej od piętnastu do dwudziestu minut, zachowując przy tym spokojny ton. Takie ćwiczenie powinno być powtarzane codziennie o tej samej porze przez około trzy do czterech tygodni. Niemniej jednak jedną z najskuteczniejszych metod w leczeniu hipnotycznym jest autohipnoza i wpływanie na swoją podświadomość za pomocą autosugestii. Taki sposób samoleczenia jest lepszy od sugestii hipnotycznych, ponieważ wzmacnia on wolę rozumu i autonomię woli, zamiast podporządkowywać podświadomość woli hipnotyzera. Autosugestia jest czynnością polegającą na kilkakrotnym powtarzaniu jakiejś prostej myśli, która odnosi się do zdrowia lub jakiejś konkretnej sytuacji, lub stanu, które powinny ulec uzdrowieniu i polepszeniu. Frazę należy powtarzać przez 10–15 min. z zamkniętymi oczyma. Azarow przekonuje swoich czytelników, że w rezultacie tych ćwiczeń można dojść do takiej wprawy w wywieraniu wpływu na ludzi, iż można im wmawiać w stanie pełnej świadomości różne iluzje i halucynacje. Ponadto Azarow wymienia i pokrótce omawia różne metody hipnotyzowania – hipnotyzowanie za pomocą błyszczącego przedmiotu, metodę indyjską (anestezja), hipnotyzowanie kilku osób, hipnozę na odległość (telepatyczna). W uwagach końcowych Azarow podkreśla, że jego książeczka nie jest opracowaniem naukowym, lecz praktycznym poradnikiem dla zainteresowanych. Ponadto przy wyborze tej metody leczenia ważna jest wiara pacjenta w leczenie, gdyż wiara jest wyrazem silnej pozytywnej myśli czyniącej cuda.  

Anna Chudzińska-Parkosadze

Literatura: Азаров В. Е., 1912, Путь к счастью и успехам в жизни. Уроки самовоспитания и самоусовершенствования. Часть 4. Гипнотизм и внушение, seria „Курс Оккультных Наук”, tom 1, Warszawa. 

Słowa kluczowe: Azarow, hipnoza, uzdrawianie, sugestia, autosugestia