Metapsychika (gr.), nauka badająca nadnormalne objawy z duchowych i fizycznych dziedzin bytu, wywołane przez nieznane i utajone moce, tkwiące w umyśle niektórych osób (p. Medialność) lub przez siły, które wydają się być kierowane przez obce inteligencje. Nazwa ta pochodzi od prof. Wincentego Lutosławskiego, który ją poraz pierwszy użył w roku 1901 w wykładach jagiellońskich; zaś słynny fizjolog, prof. Karol Richet wprowadził ją do nauki około roku 1905. Richet w swym dziele Traité de Metapsychique (Traktat o metapsychice) zdefiniował termin m. jako „naukę badającą zjawiska tak mechaniczne jak i psychiczne, wywołane bądź przez siły zdające się posiadać charakter inteligentny, bądź to przez nieznane utajone moce umysłu ludzkiego. Francuski badacz E. Boirac definicję „metapsychika” sformułowaną przez Richeta uważa za nieścisłą i niewystarczającą i zaproponował określenie „parapsychologia”. Sławny psycholog prof. Flournoy jest zdania, że nazwa parapsychologia lepiej się nadaje, a termin Richeta „metapsychika” należałoby używać tylko w tych wypadkach, w których „supranormalny” charakter zjawisk został udowodniony. Niemcy nie przyjęli nazwy „metapsychika” i używają terminu „parapsychologia”, który ich zdaniem (mylnie zresztą) niemiecki prof. Desoir jakoby pierwszy użył. Nazwa parapsychologia zdaniem Niemców zapobiega możliwym nieporozumieniom, wynikającym ze słowa „meta”. Pozatem niektórzy posługują się terminem „metapsychologia” do określania nauki o zjawiskach mediumicznych. Metapsychika bada metodą naukową nadnormalne zdolności i zjawiska niezwykłe, bez uprzedzeń o ich charakterze, a niewchodzące narazie jeszcze w zakres badań psychologii jak również fizyki, biologii, fizjologii, chemii. W zakres metapsychiki wchodzi nie tylko obserwacja rzadkich zjawisk (w których przejawia się jakaś inteligencja) i klasyfikacja takowych, lecz i dokonywanie eksperymentów w celu poznania praw nimi kierujących. Ojcem m. słusznie można nazwać sławnego profesora fizyki Williama Crookes'a, który pierwszy dowiódł bezsprzecznie realności zjawisk, używając aparatów wykluczających wszelkie pomyłki i sprawdzając zjawiska zupełnie objektywnie. Jego sławne doświadczenia z Fl. Cook, D. D. Homem, H. Sladem i innymi, odbywały się z górą pół wieku temu. Uczeni: prof. Lombroso, prof. Zöllner, prof. F. Barett, prof. A. R. Wallace, Myers, prof. dr. Ochorowicz, prof. O. Lodge, dr Geley, prof. fizyki dr Crawford, prof. Driesch, dr von Schrenck-Notzing i wielu innych, którzy dokonywali doświadczeń z naukową rzetelnością (przystępując do nich niekiedy z największym sceptycyzmem) – wszyscy uznali w pełni realność zjawisk metapsychicznych. Wszystkie zjawiska mediumiczne (p. Mediumizm) czy metapsychiczne znane były już w najdawniejszych czasach. Historię metapsychiki dzieli Richet na cztery okresy: I okres mityczny, który sięga czasów najdawniejszych aż do Mesmera (w 1777 r. Mesmer przeniósł się do Paryża, gdzie w roku następnym, t. j. w maju 1778 r. przedłożył memoriał Akademii francuskiej); II okres magnetyczny od Mesmera aż do sióstr Fox (w 1848 r. siostry Fox w Heydesville przekonały się, że przy pomocy umówionego alfabetu mogą porozumiewać się z istotą wywołującą stuki a uważaną za ducha); III okres spirytystyczny, od sióstr Fox aż do wystąpienia W. Crookes’a (współtwórcy współczesnej szkoły badań psychicznych); IV okres naukowy, który rozpoczyna się od wszczęcia doświadczeń Crookes’a (ogłosił w 1871 r. opis doświadczeń, który spowodował burzę w kołach naukowych). W roku 1882 założono w Londynie Societe for psychical research (Tow. Badań Psychicznych), którego zasługą jest, że zajmowanie się kwestią spirytyzmu przestało być w Anglii uważane za niegodne człowieka wykształconego. Następne lata przynoszą zdobycze metapsychiki w postaci bezsprzecznie ustalonych, choć może dla większości niewiarygodnych i niemożliwych lub zgoła fantastycznych faktów. Umysł ludzki, trawiony nieugaszonym pragnieniem poznania przyczyn zjawisk, jakoteż praw nimi kierujących, zbierał, notował i formułował hipotezy i teorie. Richet podzielił zjawiska metapsychiczne na objektywne, t. j. zjawiska (materialne-fizykalne) materializacji, telekinezji, lewitacji i t. d. oraz na subiektywne, t. j. zjawiska (niematerialne-psychiczne) jasnowidzenia, telepatii, psychometrii, ksenoglosji, radiestezji i t. d. Pierwszym państwem w Europie, które otwarło uniwersytety (w Leydzie i Utrechcie) dla wykładów metapsychicznych jest Holandia, a pierwszym uniwersyteckim docentem parapsychologii został dr Tenhaef. Metapsychików można podzielić na dwie grupy: na animistów, którzy tłumaczą wszystkie nadnormalne objawy zarówno z duchowych jak i fizycznych dziedzin bytu litylko siłą psychiczną utajoną w psychę żyjącego człowieka, oraz spirytystów, którzy przyjmują oprócz tego wpływ istności duchowych. Metapsychicy nie odrzucają z góry nauki o świecie pozagrobowym (teorii spirytystycznej), mimo że niektórzy, nieliczni zresztą, uważają ją za niepotrzebną (Charles Richet) i życie pośmiertne za nieudowodnione. Większość badaczy (Lombroso, O. Lodge, E. Bozzano, Driesch i inni) przyjęli teorię spirytystyczną wobec stwierdzenia rzeczywistości całego szeregu faktów, na które oficjalna wiedza dzisiejsza nie potrafi dać odpowiedzi, zaś na drodze animizmu nie mogą znaleźć wytłumaczenia wielu zjawisk metapsychicznych. Wyniki badań w dziedzinie zjawisk metapsychicznych, osiągnięte w ostatnich czasach, zmuszają materialistów do rewizji poglądów o wszechświecie.

Źródło: Słowniczek wiedzy duchowej, oprac. A. Espero, [w:] „Hejnał. Miesięcznik poświęcony wiedzy duchowej” 1936, R. 8, Z. 10, s. 461–462.

* hasło zacytowano bez zmian w stosunku do oryginału.

Słowa kluczowe: „Hejnał”, A. Espero, Słowniczek wiedzy duchowej, parapsychologia,