Kamil Giżycki, (ur. 19 sierpnia 1893 w Grybowie, zm. 19 kwietnia 1968 we Wrocławiu), polski pisarz, podróżnik i poszukiwacz przygód.

Biografia. Urodzony w rodzinie ziemiańskiej na Podhalu. Absolwent Zakładu Naukowo-Wychowawczego Ojców Jezuitów w Chyrowie i Politechniki Monachijskiej. Podczas I wojny światowej służył w austrowęgierskich siłach zbrojnych. Podczas walk w okolicach Częstochowy trafił do niewoli rosyjskiej. Wraz z innymi jeńcami został wywieziony na Syberię. Tam, dzięki wstawiennictwu wpływowych krewnych, odzyskał wolność. Przez pewien czas pracował jako inżynier, potem podróżował po rosyjskiej Syberii, Dalekiej Północy i Dalekim Wschodzie. Po wybuchu rewolucji lutowej w 1917 r. wstąpił do Korpusu Czechosłowackiego – formacji wojskowej utworzonej w trakcie I wojny światowej, złożonej z czeskich i słowackich jeńców z armii austrowęgierskiej. W szeregach tej formacji walczył w po stronie antybolszewickich sił białogwardyjskich w armii admirała Aleksandra Kołczaka. Od stycznia 1919 r. w randze podporucznika walczył w szeregach polskiej V Dywizji Syberyjskiej (m. in. jako zastępca komendanta pociągu pancernego). W styczniu 1920 r. w okolicach Krasnojarska wyrwał się z okrążenia sił Armii Czerwonej i zbiegł na północ, do syberyjskiego Minusińska. Schwytany przez bolszewików, spędził dwa miesiące w więzieniu, z którego zdołał uciec. Po ucieczce z więzienia Giżycki ukrywał się w tajdze, a następnie walczył w szeregach antybolszewickiego oddziału partyzanckiego w Urianchaju i Tuwie. Po rozbiciu sił białogwardyjskich przez Armię Czerwoną na przełomie lat 1920 i 1921, ciężko ranny, zbiegł do Mongolii. Tam wstąpił w szeregi Azjatyckiej Dywizji Konnej – kontrrewolucyjnej kawaleryjskiej formacji zbrojnej składającej się z promonarchistycznych Rosjan, Kozaków nadbajkalskich, Buriatów, Baszkirów, Tatarów, Tybetańczyków, Mongołów, Chińczyków i Japończyków, działającej na rosyjskim Dalekim Wschodzie, Zabajkalu i Mongolii w latach 1919–1921. Na czele dywizji stał ultrakonserwatywny baron Roman Ungern-Sternberg – Niemiec bałtycki, dawny generał kozaków zabajkalskich, okrutnik i piewca idei panmongolskiej, zafascynowany okultyzmem i mistycyzmem buddyzmu wadżrajany. Giżycki, według własnych relacji, miał szybko zyskać zaufanie barona Ungerna i stać się, m. in. dzięki biegłej znajomości języka niemieckiego, jednym z jego najbardziej zaufanych współpracowników. Polak uczestniczył w ofensywie Azjatyckiej Dywizji Konnej na Urianchaj, a następnie zorganizował fabrykę granatów, min i chemikaliów bojowych na potrzeby oddziału. Po klęsce formacji barona Ungerna w 1921 r. uciekł do Mandżurii. Tam został instruktorem wojskowym miejscowego militarysty-dyktatora, marszałka Zhang Zuolina. Pracował jako inżynier na Kolei Wschodniochińskiej, podróżował na Sachalin i Kamczatkę. W 1923 r. powrócił do Polski. Po powrocie do Polski Giżycki został bliskim współpracownikiem Ferdynanda Ossendowskiego. Obaj pisarze w 1926 r. zorganizowali podróż do Afryki Zachodniej (Giżycki odbył wcześniej kurs preparowania zwierząt, opłacony przez Ossendowskiego). Wspomnienia z tej podróży zawarł w wydanej w 1927 r. książce Polowania egzotyczne. Przez kolejnych 10 lat podróżował po całym świecie (przede wszystkim po Afryce i morzach południowych), przesyłając zakupione i zdobyte eksponaty do polskich muzeów. W opinii polskiego pisarza Witolda Michałowskiego jego kosztowne podróże i zakupy mogły być finansowane z legendarnego skarbu barona Ungerna, którego część mógł przejąć Giżycki. W 1934 r, pisarz zakupił 7500-akrową działkę 120 kilometrów od Monrovii (Liberia) w celu uprawy rycynusu. Do Polski wrócił w roku 1939, by wziąć udział w kampanii wrześniowej. Podczas II wojny światowej działał w Armii Krajowej. Po zakończeniu II wojny światowej zamieszkał we Wrocławiu. Został popularnym autorem książek podróżniczo-przygodowych, poświęconych przede wszystkim Afryce i Melanezji. Większa część jego powojennej twórczości adresowana jest do dzieci i młodzieży. W został 1956 r. uhonorowany Złotym Krzyżem Zasługi.

Twórczość ezoteryczna. Prawdopodobnie jest autorem powieści Atlantyda i Agharta, wydanej w 1935 r., opublikowanej pod pseudonimem W. Montyhert. Powieść przedstawia wizję konfrontacji dwóch fantastycznych krain (utopijnej Atlantydy i dystopijnej Agharty) i jest pełna nawiązań i zapożyczeń z literatury ezoterycznej, przede wszystkim twórczości Alexandre’a Saint-Yves d’Alveydre’a i Edwarda Bulwer-Lyttona.

Skarb barona Ungerna. Według hipotezy wysuniętej przez polskiego badacza Witolda Szirina Michałowskiego, Giżycki (podobnie jak jego współpracownik Ferdynand Ossendowski) miał dysponować wiedzą na temat miejsca, gdzie ukryty został skarb krwawego barona Romana Ungerna-Sternberga (1477,5 kilograma złotych monet w 24 skrzyniach – zagrabiona część rezerw walutowych Imperium Rosyjskiego). Według autora, Giżycki miał przejąć część niewyobrażalnego majątku pozostawionego przez białogwardyjskiego generała-okultystę, co pozwoliło mu podróżować po najbardziej egzotycznych regionach świata i nabyć rozległą posiadłość w Liberii.

Przemysław Sieradzan

Literatura: Michałowski W., 1972, Testament barona, Warszawa; Michałowski W., 1990, Tajemnica Ossendowskiego, Warszawa; Giżycki K., 1929, Przez Urianchaj i Mongolię. Wspomnienia z lat 1920–21, Lwów; Montyhert W., 1935, Atlantyda i Agharta : powieść fantastyczna, Warszawa.

Słowa kluczowe: Atlantyda, Agartha, Roman Ungern-Sternberg, Fedrynand Ossendowski, podróże, Azja, mistycyzm, buddyzm, panmongolizm