Ramana Maharshi (Sri Ramana Maharshi, Bhagavan Sri Ramana Maharshi), właśc. Venkataraman Iyer, (1879–1950), indyjski święty, mędrzec, nauczyciel duchowy, uznawany za dźiwanmuktę (jīvanmukta) – wyzwolonego za życia, duchowego spadkobiercę filozofa adwaita wedanty (advaitavedānta) Śankary (IX w.) czy wcielenie Dakszinamurti (Śiwy jako nauczyciela i guru). Dzieciństwo i lata młodzieńcze Ramany Maharshiego choć dość dobrze znane, stały się przedmiotem narracji wyraźnie hagiograficznej typowej dla indyjskich świętych – młody Ramana nie przejawiał zainteresowania ani sprawami codziennymi, ani nauką, fascynowała go zaś sztuka religijna, miał też spontanicznie wpadać w stany głębokiej medytacji, transowe czy wręcz kataleptyczne. Wszystko to miało być zgodne z krążącą w rodzinie od wielu lat przepowiednią, że w każdym pokoleniu jeden mężczyzna podejmie życie ascetyczne. W 1896 r.  udziałem Ramany staje się głębokie doświadczenie mistyczne, które później sam nazwał akrama mukti (akramamukti) [nagłe wyzwolenie]. Przyniosło mu ono, jak twierdził, stan umysłu iśwary (īśvara) [boga] lub dźnianina (jñānin) [wiedzącego, tego, który posiadł wiedzę ostateczną] oraz świadomość tożsamości własnej jaźni z absolutem. Doświadczenie to zapoczątkowało długotrwały proces przemiany – Ramana opuścił rodzinną miejscowość i już jako sannjasin (samnyāsin), choć bez formalnej inicjacji, przybył do Tiruvannamalai (Tamil Nadu) leżącego u podnóża Arunachali – Góry Świętego Płomienia, miejsca epifanii Śiwy pod postacią słupa ognia. Pierwszy okres – niemal trzy lata – spędził w świątyni Annamalaiyar (inaczej Arunachaleswarar) i jaskiniach znajdujących się u podnóża góry, przez pewien czas przebywał także w świątyni Śiwy w Pavalakkunru (wschodnia strona Arunachali). Jak twierdzą jego biografowie, przez cały ten czas pozostawał pogrążony w stanie niemal permanentnego samadhi (samādhi). W 1899 r. Ramana opuścił podnóże Arunachali i zajął jaskinię usytuowaną w samej górze – najpierw w latach 1899–1916 była to jaskinia Virupaksha, a później w latach 1916–1922 Skandarshan (obie są dziś ważnymi miejscami dewocyjnymi). W 1922 r. Ramana osiadł u stóp Arunachali, gdzie z czasem – wraz z rozprzestrzeniającą się sławą mędrca – stopniowo zaczął powstawać i rozrastać się aśram, w którym święty zamieszkiwał aż do śmierci.

Zachód „odkrył” Ramanę w 1911 r. – jego pierwszym zachodnim uczniem był Frank H. Humphreys (?), żołnierz armii brytyjskiej. W dwa lata później, w „The  International Psychic Gazette” ukazał się pierwszy artykuł, w którym Humphreys opisał mistyka i krótko wspomniał o jego nauczaniu. Imię Ramany szeroko zaczęło być znane na Zachodzie wraz z publikacją w 1934 r. książki  A Search in Secret India Paula Bruntona (przekład polski: Ścieżkami jogów, 1939), w której autor zrelacjonował swoje spotkanie z Ramaną i jego konsekwencje duchowe. Po 1935 r. aśram Ramany stał się jednym z najważniejszych miejsc na terenie Indii, do którego przybywali mieszkańcy Zachodu zainteresowani poszukiwaniami duchowymi (poza, oczywiście Indusami, uznającymi Ramanę za jednego z największych świętych). Wśród zachodnich uczniów mędrca byli także i Polacy m. in.: Maurycy Frydman (Swami Bharatananda) (1901–1976), w aśramie Ramany w latach 1934–1938; Wanda Dynowska (Umadevi) (1888–1971), w aśramie w latach 1935–1942 (lub 1943); Mieczysław Demetriusz Sudowski (Mouni Sadhu) (1879–1971), w aśramie w 1949 r.

Nauczanie Ramany, trudne do jednoznacznego sklasyfikowania, mieści się w ramach adwaita wedanty, która zakłada istnienie jednej absolutnej rzeczywistości (brahman), a za cel dążeń człowieka uznaje poznanie jaźni (ātman) tożsamej z najwyższą rzeczywistością. Niektórzy uznają mistyka za jednego z najważniejszych przedstawicieli wedanty opartej na doświadczeniu (experiental vedanta) w opozycji do wedanty doktrynalnej (doctrinal advaita). Nauki Ramany, nigdy nie spisane przez mistyka w formie jednolitego wykładu, dobrze oddają: The Collected Works of Ramana Maharshi pod red. A. Osborne'a (publikacja obejmuje prawie całą pisemną spuściznę Ramany – pieśni, poezje, pouczenia a także wiele przekładów dokonanych przez mędrca z sanskrytu na język tamilski, a podane w książce w wersji angielskiej), Words of Grace, The Quintessence of Wisdom oraz Talks with Sri Ramana Maharshi (wszystkie kilkakrotnie wznawiane). Wanda Dynowska przełożyła pierwszy zestaw instrukcji duchowych przekazanych przez Ramanę i wydanych w formie broszury pt. Who am I? jako  Nauka Szri Ramana Mahariszi (1957).

Agata Świerzowska

Literatura: Lucas P. Ch., 2011, When a Movement Is Not a Movement. Ramana Maharshi and Neo-Advaita in North America, „Nova Religio: The Journal of Alternative and Emergent Religions”, t. 15, nr 2, s. 93–114; Lucas P. Ch., 2014, Non-Traditional Modern Advaita Gurus in the West and Their Traditional Modern Advaita Critics,  „Nova Religio: The Journal of Alternative and Emergent Religions”, t. 17, nr 3, s. 6–37; Tokarski S., 1987, Jogini i wspólnoty. Nowoczesna recepcja hinduizmu, Wrocław-Warszawa-Kraków; Sharma A., 1993, The Experiential Dimension of Advaita Vedanta, Delhi.

Słowa kluczowe: Ramana Maharshi, adwajta wedanta, Arunachala, Dynowska, Frydman