Stanisław Schneider, (1858–1917), polski filolog klasyczny i religioznawca; zajmował się także zagadnieniem gnostycyzmu. W kręgu jego zainteresowań badawczych znajdowały się m. in. religia starożytnej Grecji oraz wpływ starożytnych idei religijnych na twórczość Juliusza Słowackiego. To właśnie w związku z tym ostatnim zagadnieniem poruszał tematykę gnostycyzmu. Jego najważniejszą pracą w tym nurcie był artykuł Słowacki jako gnostyk („Pamiętnik Literacki”, 1909 r.). W publikacji tej Schneider odnajduje zbieżności pomiędzy światopoglądem Juliusza Słowackiego z jego ostatnich pism a nauką starożytnych gnostyków. Autor zwraca tu uwagę na to, że polski poeta romantyczny, podobnie jak przedstawiciele późnostarożytnej formacji religijnej, przedkłada wiedzę nad wiarę. Polski badacz wskazuje również inne punkty wspólne pomiędzy oboma światopoglądami: niepoznawalność Boga, ideę demiurga oraz włączenie do nauk Chrystusa idei metempsychozy. Podobnie w rozprawce z 1912 r. Jedno ze źródeł twórczości Słowackiego polski badacz porusza kwestę gnostycyzmu, choć już tylko pobocznie. Wspomina mianowicie trójcę gnostycką (stwórca świata – mądrość – zbawca) oraz symbolikę węża u gnostyków.

Mariusz Dobkowski

Literatura: Hoffmann H., 2004, Dzieje polskich badań religioznawczych 1873–1939, Kraków, s. 211–212; Pawłowski K., 1994, Schneider Stanisław Jan (1858–1917), [w:] Polski Słownik Biograficzny, Warszawa–Kraków, t. 35, s. 577–578; Śmiałek W., 1917, Stanisław Schneider (1858–1917), „Eos”, t. 22, s. 149–152.

Słowa kluczowe: gnostycyzm, Juliusz Słowacki, Stanisław Schneider