Maria Bartel (Bartlowa), de domo Rutkowska, (ur. 3.04. 1881 w Chodorowie w pow. Bóbrka, zm. 26. 09. 1969 w Krakowie), córka Juliusza Rutkowskiego i Zofii z domu Ajdukiewicz, żona Kazimierza Bartla (1882–1941), premiera, matematyka, rektora Politechniki Lwowskiej i wolnomularza. Bartlowa była nauczycielką, działaczką niepodległościową i społeczną, aktywistką Ligi Kobiet. Od 1914 r. brała czynny udział w  organizacjach niosących pomoc legionistom i ich rodzinom, w 1918 r. uczestniczyła w obronie Lwowa (sekcja sanitarna), była wiceprzewodniczącą Związku Pracy Obywatelskiej Kobiet, członkinią zarządu Unii Polskich Obrończyń Ojczyzny. W latach 1919–1927 sprawowała funkcję radnej miasta Lwowa. W wyborach 1922 kandydowała do Sejmu. W latach 1938–1939 pełniła mandat senatorski z ramienia Obozu Zjednoczenia Narodowego, wybrana w województwie lwowskim. 11 listopada 1937 r. została odznaczona Złotym Krzyżem Zasługi za zasługi na polu pracy społecznej. Do czerwca 1941 r. mieszkała we Lwowie. W lipcu 1941 r. mąż został stracony przez Niemców, którzy zajęli miasto. Wyrzucona z domu i pozbawiona mienia Bartlowa pracowała w Polskim Komitecie Opieki we Lwowie. W maju 1945 r. zamieszkała w Krakowie, gdzie pracowała w sekcji opieki nad repatriantami (1945–1948), a następnie w Inspektoracie Kulturalno-Oświatowym „Czytelnika” (1946–1950). W latach 1950–1957 była kierowniczką świetlicy oraz bibliotekarką w Państwowej Szkole Muzycznej w Krakowie. Zmarła 26.09.1969 w Krakowie, spoczywa pochowana na cmentarzu Rakowickim (kw. Gd, rząd 8, grób 13).

Bartlowa była także aktywną antropozofką. Należała do Lwowskiego Koła Polskiego Towarzystwa Antropozoficznego („Michael Zweiges”), odnotowana także na liście Koła Wileńskiego PTA oraz Koła im. Rudolfa Steinera w Warszawie PTA. Kartę członkowską nr 82 otrzymała w 1926 r. 

Monika Rzeczycka

Literatura: Bartlowa (Bartel) Maria, 1998–2005, [w:] Posłowie i senatorowie Rzeczypospolitej Polskiej 1919–1939: słownik biograficzny, t. 1–4, A–P, oprac. autorskie M. Smogorzewska, red. nauk. A. Kunert, Warszawa; Patocka-Sigłowy U., Rzeczycka M., Nowa Era – Nowa Pol(s)ka. Polskie ezoterystki – budowniczynie II RP (w druku); Senatorowie II RP, https://senat.edu.pl/historia/senat-rp-w-latach-1922-1939/senatorowie-ii... (17.03.2019).

Słowa kluczowe: polska antropozofia, Polskie Towarzystwo Antropozoficzne, PTA, Lwowskie Koło PTA, Wileńskie Koło PTA, Koło im. Rudolfa Steinera w Warszawie PTA