Maria Czechówna, (1832–1875), starsza z córek krakowskiego księgarza i drukarza, Józefa Czecha (1806–1876), uznawana za wyjątkowo silne medium. Prawdopodobnie brała ona wraz z siostrą Józefą udział w pierwszym zaprotokółowanym polskim eksperymencie, który sprawdzał możliwość poruszenia stołu bez użycia fizycznej siły. Eksperyment ten został przeprowadzony 14 kwietnia 1853 r. przez profesorów Emiliana Czyrniańskiego (1824–1888), Stefana Kuczyńskiego (1811–1887) i Edwarda Fiericha (1817–1896). Trudno jednak znaleźć imienne wzmianki dotyczące Marii. Wspomina o niej Stanisław Wasylewski (1885–1953), urodzony ponad trzydzieści lat po pierwszych opisach krakowskich eksperymentów (Pod urokiem zaświatów, 1923), jak i powołujący się na niego w drugim numerze „Kuriera Metapsychicznego” z 1932 r. Ludwik Szczepański (1872–1954), a podane przez nich informacje są zbieżne z zanotowanymi przez Walerego Wielogłowskiego (1805–1865), który prawdopodobnie widział eksperymenty i wspominał o jednej z córek, lecz nie zdradzał jej imienia. Swoje wrażenia opisał tak:

„W domu szanownego tutejszego obywatela, człowieka sumiennego i roztropnego robiono próby ze stolikami, a jedna z córek tak się bogatą w płyn magnetyczny okazała, iż nie tylko za przyłożeniem rąk poruszała stoły, ale kassę żelazną kilka cetnarów ważącą i napełnioną kruszcowemi sprzętami, siłą woli magnetyzmem posłużonej, z miejsca na miejsce przestawiała, i szafę ciężką za przyłożeniem rąk odsuwała; obrazy i lustra zmieniały położenie za kierunkiem jej rąk, wreszcie dziecko dziesięcioletnie, którego się dotknęła, nabyło natychmiast część posiadanej przez nią magnetycznej siły. Taż sama osoba za przyłożeniem rąk zniewoliwszy stół do posłuszeństwa, stała się zupełną władczynią jego poruszeń. Na jej rozkaz stół się kładzie i powstaje z ziemi, nachyla się i w tym pochyleniu utrzymuje, zżyma się, tupie, skacze, słowem co mu rozkażą, (i o ile od czworonożnego niezwierzęcia żądać można) wiernie dopełnia.” (1853: 25, 26).

Maria nie wyszła za mąż i zmarła zaledwie w czterdziestym trzecim roku życia. Wasylewski starał się prześledzić jej losy, uważał ją bowiem za „najstarszy polski prototyp i macierz mediów spirytystycznych”, lecz znalazł jedynie strzępy informacji. Sądził jednak, że jest ona „godną wydobycia z mroków zapomnienia” (Wasylewski 1923: 48).

Anna Mikołejko

Literatura: Wasylewski S., 1923, Pod urokiem zaświatów, Lwów, Poznań; Wielogłowski W., 1853, O poruszeniu i wróżbiarstwie stołów, Kraków.

Słowa kluczowe: spirytyzm, medium