Stanisław Antoni Wotowski, (ur. ok. 1895 – zm. prawdopodobnie w 1939), jeden z najpoczytniejszych autorów powieści okultystycznej i popularnego kryminału lat międzywojnia, badacz amator, popularyzator ezoteryki i wiedzy tajemnej, demonolog, a przy tym dziennikarz prasy brukowej i prywatny detektyw (rozpoczynający karierę w policji). Ze względu na obsesyjne ukrywanie swej tożsamości, po dziś dzień niewiele o nim wiadomo. Pochodził z rodziny o silnych tradycjach patriotycznych: jego dziadek Teofil, uczestnik powstania styczniowego, został wypędzony wraz z rodziną z majątku Rusinów i przeniósł się do Warszawy. Ojciec Stanisława Wotowskiego (również Stanisław), był wybitnym dżokejem i redaktorem naczelnym pierwszego polskiego czasopisma traktującego o hodowli koni i sportach konnych – „Jeździec i Myśliwy”. O matce nie posiadamy żadnych sprawdzonych informacji.

Przed rozpoczęciem kariery literackiej Wotowski był policjantem, który mógł poszczycić się dużymi sukcesami, np. rozpracowaniem i aresztowaniem w 1919 r. rosyjskiego szpiega Mozesa Sehera. Praca w policji ukształtowała trwale jego światopogląd, jak i wpłynęła na formę przeprowadzanych w latach późniejszych śledztw dziennikarskich i detektywistycznych. Z dużym prawdopodobieństwem można sądzić, że Wotowski był również na usługach policji w okresie swojej późniejszej kariery (jako tajny agent rozpracowujący warszawskie środowiska ezoteryczne). Zafascynowany niezwykle popularnym wówczas mediumizmem, brał czynny udział zarówno w seansach spirytystycznych, jak i ich organizacji. Współpracował ze słynną medium Romaną Stecką (1868–1944) znaną pod pseudonimem Myrtha Noel. Równocześnie Wotowski prowadził prywatną agencję detektywistyczną mającą być – rzekomo – filią znanej amerykańskiej Agencji Detektywistycznej Pinkertona. Jako detektyw zasłynął udziałem w procesie dr Zofii Sadowskiej (1887–1960), znanej działaczki feministycznej i społecznej. Prawdopodobnie dostarczał prasie bulwarowej kompromitujących ją materiałów, na podstawie których wybuchł wokół Sadowskiej głośny skandal w roku 1923. Skandal był ulubioną kanwą działań Wotowskiego. Jeden z klientów jego biura na wieść o zdradzie swej żony zastrzelił ją w afekcie. Przed sądem zeznawał, iż morderstwo sprokurował Wotowski (z nim to bowiem żona dopuściła się zdrady), celem udowodnienia jej niewierności (otrzymał za to wysokie wynagrodzenie). Morderca był bratem wpływowego wtedy parlamentarzysty i bliskim krewnym marszałka Konstantego Rokossowskiego, co mocno odbiło się na społecznej ocenie moralności detektywa.

Fascynacja okultyzmem doprowadziła Wotowskiego do założenia pisma „Rzeczy Ciekawe”, które, nie znajdując szerszej publiczności, upadło w 1925 r. Zgoła odmiennie rzecz się miała z książkami jego autorstwa, których w latach 1924–1939 opublikował ponad 40. Niektóre z nich były kilkukrotnie wznawiane, a Rycerze Mroku na fali ogromnej popularności – zostały zekranizowane w 1932 r. Pisarstwo Wotowskiego – mimo, iż niskich lotów – docierało do różnych klas społecznych. Było adresowane do nizin, jednak zaczytywała się nim również „inteligencka Warszawa”. Sprawiała to głównie tematyka, fabuły osnute wokół wydarzeń autentycznych, czasem celowo sprowokowanych przez samego autora. Dzięki fascynacji zjawiskami ezoterycznymi pisarz zyskał przydomek „naczelnika pogotowia ezoterycznego”, ponieważ pojawiał się wszędzie tam, gdzie istniało podejrzenie o manifestacje bytów bezcielesnych. W 1924 r. Wotowski opublikował Duchy i zjawy: wykład popularny z dziedziny mediumizmu i badań psychicznych, jako reminiscencję wykładów cieszących się wielką popularnością, które to prowadził w całym kraju. Kolejnymi pozycjami były Magja i czary: szkice z dziedziny wiedzy tajemniczej (1926); Tajemnice masonerii i masonów (1926); Wielka księga cudów i tajemnic: czarna i biała magja: cudotwórcy, mistrzowie i adepci wiedzy tajemnej (1928).

We wspomnianym już piśmie „Rzeczy Ciekawe” (wydawanym w latach 1924–1925), publikowali artykuły zwolennicy Zakonu Martynistów, a zarazem najbliżsi współpracownicy Czesława Czyńskiego: Bolesław Wójcicki i Bohdan Filipowski. Zbierając materiały do swoich książek, Wotowski wszedł w środowisko warszawskich ezoteryków, zgrupowanych głównie w Zakonie Martynistów i jego przybudówkach. Zawarł znajomość również z samym Czyńskim, którego w roku 1930 obrał za cel, sprokurowanej przez siebie „afery satanistów”.

Nie jest znana data, okoliczności oraz miejsce śmierci Stanisława Wotowskiego. Prawdopodobnie zmarł on w pierwszych dniach II wojny światowej.

Zbigniew Łagosz

Literatura: Banasiak M., 2013, Pisarz tajemnica, „Stolica. Warszawski magazyn ilustrowany”, 03 (2251); Banasiak M., 2014, Stanisław Antoni Wotowski – pisarz zapomniany, [w:] S. A. Wotowski, George Sand. Kobieta nieposkromionych namiętności: ostatnia miłość w życiu Chopina, Warszawa; Łagosz Z., 2017, Czesław Czyński. Czarny adept, Warszawa; Łagosz Z., 2012, Mit polskiego satanizmu. Czesław Czyński – proces którego nie było, „Hermaion”, nr 1, s. 186–206; Łagosz Z., 2016, Sekta Diabła, powieść S. A. Wotowskiego jako mitotwórcza koncepcja realnych wydarzeń „procesu satanistów”, „Fronda Lux” nr 80, s. 234–253.

Słowa kluczowe: okultystyczna literatura popularna, afera satanistów, proza ezoteryczna, martynizm, Zakon Martynistów, Czyński