Wiedza tajemna w Egipcie. Istota bytu, Julian Ochorowicz.

Opis bibliograficzny pierwszego wydania: Julian Ochorowicz, Wiedza tajemna w Egipcie (opowiadanie historyczno-przyrodnicze); Istota bytu (legenda historyczno-filozoficzna), Biblioteka Dzieł Wyborowych nr 30, Drukarnia Granowskiego i Sikorskiego, Warszawa 1898. Elektroniczna wersja książki w repozytorium Polona.pl: tutaj.

Praca Ochorowicza powstała na podstawie niewydanych wcześniej drukiem wykładów wygłoszonych przez autora w roku 1893 (Matuszewski 1898: 5). Nieprzypadkowo przyjaciel Ochorowicza, Bolesław Prus, ukończył pisanie powieści Faraon w roku 1895 (opublikowanej w formie książkowej w 1897 r.); to Ochorowicz przywoził Prusowi do Warszawy naukowe nowinki – książki dotyczące starożytnego Egiptu (PSB 1978), które zdobył m. in. we Francji w latach 80. XIX w. Prace zbierał jednak głównie, poszukując w badaniach nad starożytnym Egiptem informacji związanych z własnymi psychologicznymi zainteresowaniami. Książka Ochorowicza, określona w tytule jako opowiadanie historyczno-przyrodnicze, jest esejem stawiającym sobie za zadanie ukazanie możliwego rozumienia przekonań i mechanizmów działania kapłanów w starożytnym Egipcie. Jest ona podzielona na dwie sekcje – wprowadzającą, dotyczącą tła historycznego oraz współczesnego autorowi stanu badań nad kulturą Egiptu, oraz bardziej analityczną, skoncentrowaną na głównym zagadnieniu, tj. istocie wiedzy egipskich kapłanów. Ochorowicz doszukuje się w egipskiej Księdze Zmarłych i innych tekstach informacji o tym, że kapłani egipscy mieli wiedzę dotyczącą somnambulizmu, magnetyzmu i hipnozy. Rozbudowana wiedza, nie tylko dotycząca nauk ścisłych (a co za tym idzie – przewidywania niektórych zjawisk), ale także psychologii, miała dawać kapłanom umiejętności, które niewtajemniczeni odczytywali jako cuda. Pomimo skoncentrowania autora na interesujących go szczególnie zagadnieniach, Ochorowicz nie ogranicza swoich wywodów do aspektu psychologicznego, omawia bowiem zastosowanie wszystkich gałęzi nauk w starożytnym Egipcie – od fizyki, chemii i matematyki, przez biologię i astronomię, po medycynę.

Pracę tę uzupełnia krótkie opowiadanie, scharakteryzowane przez autora jako legenda historyczno-filozoficzna pt. Istota bytu. Utwór ten jest swoistym przeglądem stanowisk filozoficznych zawierającym elementy filozofii indyjskiej i jest bodaj jedynym tekstem Ochorowicza, w którym odnosi się on bezpośrednio do zagadnień z obszaru metafizyki.

Hasło w budowie (opracowuje Karolina Maria Hess).

Literatura: Hess K. M., 2014, Uwagi o „Wiedzy tajemnej w Egipcie” Juliana Ochorowicza w kontekście analiz procesów (de)sakralizacji, „Humaniora. Czasopismo Internetowe”, nr 1 (1), s. 15–24; Matuszewski I., 1898, Przedmowa, [w:] J. Ochorowicz, Wiedza tajemna w Egipcie (opowiadanie historyczno-przyrodnicze); Istota bytu (legenda historyczno-filozoficzna), Warszawa;  Ochorowicz J., 1898, Wiedza tajemna w Egipcie (opowiadanie historyczno-przyrodnicze); Istota bytu (legenda historyczno-filozoficzna), Warszawa; Ochorowicz, Julian Leopold, 1978, [w:] Polski słownik biograficzny, t. 23, Warszawa.

Słowa kluczowe: Julian Ochorowicz, Egipt, egiptomania, hipnoza, magnetyzm, somnambulizm, nauki przyrodnicze, magia, Bolesław Prus, Faraon (powieść)