Synarchizm, synkretyczna doktryna polityczna, której naczelnym celem jest wprowadzenie ustroju określanego jako synarchia (gr. sýn – razem i árchein – panować, rządzić), wyrażającego się w syntezie różnych modeli ustrojowych i harmonii między klasami oraz warstwami społecznymi. Sam termin „synarchia” rozumiany w kontekście okultystycznym  został stworzony przez francuskiego ezoteryka Alexandre’a Saint-Yves, Markiza d’Alveydre, którego koncepcje wywarły znaczny wpływ na różne nurty ezoteryczne, doktryny polityczne i teorie spisku mistrza duchowego założyciela zakonu martynistów Gerarda Encausse’a (Papusa). W wizji Saint-Yves d’Alveydre’a synarchia jest idealnym ustrojem społecznym mającym u swych podstaw przekazy Mahatmów – tajemniczych mędrców zamieszkujących Agarthę, umożliwiającym zaistnienie harmonii między trzema najważniejszymi wymiarami życia społecznego, do których zaliczał edukację, prawo i gospodarkę. Synarchia w wyraża się w koegzystencji dwóch paralelnych centrów podejmowania decyzji: autorytetu (odpowiedzialnego za sferę kultury i sprawiedliwości) oraz władzy (w której gestii pozostają sfery administracji, finansów i polityki zagranicznej).

Pojęcie synarchizmu funkcjonowało w różnorodnych, zupełnie odmiennych od siebie nawzajem kontekstach – we Francji do koncepcji tej odwoływali się zarówno zwolennicy technokratycznego rządu światowego, jak i autorzy konspirologicznej literatury antymasońskiej, natomiast w Meksyku hasło synarchii wypisali na sztandarach aktywiści ludowo-katolickiego ruchu chłopskiego o nazwie Narodowa Unia Synarchistyczna.

Najwybitniejszym polskim propagatorem synarchizmu był Włodzimierz Tarło-Maziński.  Jego wizja wydaje się odwoływać bezpośrednio do koncepcji Saint-Yvesa d’Alveydre zinterpretowanej w kontekście polskiego romantyzmu i mesjanizmu. Polska wersja doktryny synarchistycznej, podobnie jak i światopogląd jej twórcy,  ewoluowała od syntezy monarchii konstytucyjnej i republiki w połowie lat 20. XX w. do wizji ezoterycznego autorytaryzmu w przededniu II wojny światowej. Na początkowym etapie ewolucji synarchiści stawiali sobie za cel stworzenie ustroju będącego syntezą oświeconego autorytaryzmu i liberalnej demokracji, umożliwiającego harmonijną, synergiczną współpracę wszystkich warstw społecznych w imię dobra całej wspólnoty narodowej. Na poziomie ponadpaństwowym synarchia miała oznaczać nowy model ładu międzynarodowego, opartego na bezkonfliktowej współpracy wielkich mocarstw oraz małych i średnich państw. Naczelną ideą synarchizmu był humanistyczny uniwersalizm, za najwyższą wartość uznający człowieka oraz powołane przez niego do istnienia wytwory kultury niematerialnej i materialnej.

Włodzimierz Tarło-Maziński powołał do życia Związek Synarchiczny.

Przemysław Sieradzan

Literatura: Bartyzel J., 2012, Ideopolityczna zagadka synarchizmu, „Ideopolityka”, nr 1, s. 19–36; Kubiatowski J., 1975, Włodzimierz Maziński-Tarło, [w:] Polski słownik biograficzny, Wrocław, s. 301; Roszkowski W., 1983, Synarchiści Polski międzywojennej, „Przegląd Powszechny”, nr 5–6; Tomaszewski P., 2006, Synarchizm w Polsce, [w:] Encyklopedia „białych plam”, Radom, s. 47.

Słowa kluczowe: Agartha, Alexandre Saint-Yves d’Alveydre, synarchizm, konspirologia, mahatmowie