Radża-yogi Ramakriszna. Z dziejów buddyzmu i okultyzmu indyjskiego, Jan Starża-Dzierżbicki, Biblioteka Dzieł Wyborowych, seria: Książki Ciekawe nr 47, Warszawa, druk: Zakład graficzny Z. Sakierskiego w Warszawie, 1923, 186 ss., wersja elektroniczna: https://polona.pl; książka koncentruje się na postaci bengalskiego mistyka Ramakrishny (1836–1886) i ukazuje go jako pełną realizację ideału duchowych poszukiwań, zgodnego z wyobrażeniami i przekonaniami środowisk ezoterycznych przełomu wieków, w szczególności zaś tych inspirowanych myślą teozoficzną. Zgodnie z tą wizją Ramakrishna podąża ścieżką radźajogi (rājayoga), czyli „jogi istotnej” wiodącej do połączenia ducha z bogiem na drodze doskonalenia moralnego, praktykowania miłości dla wszystkich istot, poszukiwania mądrości bożej, pełnego oddania się bogu w mistycznej ekstazie. Wizja ta została mocno skontrastowana z obrazem hathajogi, uznawanej za ścieżkę czysto fizyczną i niepozwalającą na żaden rozwój duchowy, choć prowadzącą do opanowania ciała i wypracowania pewnych zdolności nadnaturalnych poprzez ćwiczenia mechaniczne i automatycznie wykonywane. Hathajoga została uznana za ścieżkę niższą, niewymagającą treningu etycznego, przez co chętnie podejmowaną przez osoby o niskim morale i kierujące się jedynie egoistycznymi pobudkami. Starża-Dzierżbicki przestrzega także przed wszelkimi odmianami jogi inspirowanymi hathajogą i propagowanymi na Zachodzie, ostrej krytyce poddaje popularną wizję jogi prezentowaną przez Ramacharakę. Obraz Ramakrishny jako uosobienia doskonałego jogina został nakreślony na szerokim tle orientalistycznej wizji Indii, postrzeganych jako „źródło duchowego odrodzenia” całej ludzkości i świata. Spis treści: Azja i jej prastare kulty religijne/ Bramini/ Yoga/ Ekstazy/ Kobieta/ Śmierć.

Agata Świerzowska

Literatura: Starża-Dzierżbicki J., 1923, Radża-yogi Ramakriszna. Z dziejów buddyzmu i okultyzmu indyjskiego, Warszawa.

Słowa kluczowe: Ramakrishna, Ramacharaka, joga, hathajoga, radźajoga, orientalizm