Vilius Storostas-Vydūnas, (właśc. Wilhelm Sorost), ur. 22 marca 1868 w Jonaten/Jonaičiai koło Heydekrug (Prusy Wschodnie), zm. 20 lutego 1953 w Detmold (Republika Federalna Niemiec), jeden z liderów mniejszości litewskiej w Prusach Wschodnich, pisarz, filozof, folklorysta, panteista, politeista, znawca i propagator przedchrześcijańskich wierzeń dawnej Litwy.

Vydūnas pochodził z prusko-litewskiej rodziny Storostów, od stuleci związanej z Litwą Mniejszą. Ukończył seminarium nauczycielskie, od 1888 do 1912 r. pracował jako nauczyciel gimnazjalny języka niemeickiego, francuskiego, angielskiego i litewskiego w Kintai i Tylży. Od 1912 do 1918 r. studiował filozofię w Greiswaldzie, Halle, Lipsku i Berlinie. W tym okresie zainteresował się hinduizmem i sanskrytem. W latach 1918–1919 prowadził zajęcia z języka litewskiego na berlińskim Seminarium Języków Wschodnich, po czym wrócił do Litwy Mniejszej. W Tylży, a później w Memlu (Kłajpedzie) prowadził działalność na rzecz odrodzenia kultury litewskiej – pisał dzieła dramatyczne (w duchu symbolistyczno-misteryjnym), komponował pieśni, publikował traktaty filozoficzne, w których odwoływał się do pism kultury wedyjskiej, litewskiej wiary rodzimej, neoplatonizmu, teozofii i antropozofii. Propagował i praktykował wegetarianizm. Poza twórczością litewskojęzyczną, był również autorem prac i broszur w jezyku niemieckim poświęconych kulturze, tradycji i historii Litwy.

Vydūnas był autorem pierwszego przekładu Bhagavad-gity na język litewski. W 1900 r. wstąpił w Lipsku do Towarzystwa Teozoficznego, a w 1902 r. założył litewską sekcję Towarzystwa Teozoficznego w Tylży. Blisko współpracował z litewską rodzimowierczą organizacją Romuva, stawiającą sobie za cel odrodzenie wierzeń dawnych Bałtów, nigdy nie został jednak oficjalnie jej członkiem. Był prześladowany przez reżim nazistowski, druk jego książek był zakazany. W 1938 r. aresztowany, wypuszczony jednak za sprawą wstawiennictwa niemieckich autorytetów kultury. W 1944 r., gdy ofensywa Armii Radzieckiej przybliżała się do Prus Wschodnich, został ewakuowany wraz z innymi mieszkańcami Tylży. Posostałą część życia spędził w mieście Detmold, gdzie zmarł w 1953 r. W 1991 r. jego prochy zostały ekshumowane i ponownie pogrzebane w litewskim mieście Bitenai.

            Przemysław Sieradzan

Literatura: Богдонавичюс В., Мартишюте А., 2013, Видунас в Западноевропейском культурном контексте: между национальным и глобальным, Вильнюс; От Мажвидаса до Видунаса. Творцы и хранители литовской культуры в Кёнигсбергском крае, 1999, Вильнюс; Vydunas und Deutsche Kultur: Neue Perspektiven zum 150. Geburtstag des preußisch-litauischen Brückenbauers und 100. Jahrestag der Unabhängigkeitserklärung Litauens, 2018, Berlin.

Słowa kluczowe: Litwa, rodzimowierstwo, hinduizm, wedyzm, panteizm, neopogaństwo, politeizm, teozofia, antropozofia