Mieczysław Jarosławski, (ur. 1 stycznia 1887 w Mątwicy pod Łomżą, zm. 9 listopada 1960), lekarz, pisarz, tłumacz i podróżnik, ukończył studia biologiczne i medyczne w Heidelbergu, był autorem popularnych przed wojną romansów, utworów przygodowych, sensacyjnych i podróżniczych takich jak: Gleba uczuć (1917), Głos krwi (1914), Zew morza, cz. 1: Andrzej Soplica (1936), cz. 2: Djonizy Baworowicz (1936), Esterka (1931), Icek i Jacek na morzu (1933), Loch (1931), Między Eufratem a Tygrysem (1931), Miss i murzyn (1933), Mistrz Marx (1930), Oblubienica morza (1935), Patrol wigilijny (1921), Policjant Nr 03721, Szalony podjazd (1921), Tajemniczy chemik (1927), W złotej klatce (1929), Walczące widma (1924), a także powieści okultystycznych: W mocy Kabbały (1926) i Klub wtajemniczonych (1927). Druga wojna światowa zastała go na Wybrzeżu, gdzie pracował jako starszy ordynator w Szpitalu Morskim w Gdyni. Po wojnie ukazała się jego powieść Szpital (1949) oraz zbiór opowiadań morskich i kaszubskich Bunt na Dalmorze (1957), napisanych w latach 1928–1950. Za tytułowe opowiadanie autor otrzymał I nagrodę Związku Literatów Polskich i WRN w Gdańsku w 1956 r.

Jarosławski był także aktywnym tłumaczem literatury obcej, przede wszystkim popularnonaukowej i podróżniczej. Przed wojną dzięki niemu ukazała się w Polsce klasyka prozy podróżniczej, publikowana przede wszystkim w Księgarni i Domu Wydawniczym Trzaska, Evert i Michalski. Do najważniejszych jego przekładów należy zaliczyć: Indje, kraj czarnej pagody (1935) pióra Lowella Thomasa, 923 metry w głąb oceanu (1935) Williama Beebe, Od Krzyża Południa do Gwiazdy Polarnej (1935) Aimé Félixa Tschiffely’ego, Lot nad dżunglami Afryki (1936) oraz Congorilla, kraina karłów i goryli (1938) Martina i Osy Johnsonów, Zrywam z nauką (1937) Charlesa Percy Snowa, Buchara oraz sąsiednie kraje centralnej Azji (1939) Gustava Krista, Dzieje zdobycia mórz (1939) Hendrika Willema van Loona, czy Morza południowe (1939) oraz  Laponia (1939) Hugo Bernatzika.

Zainteresowania ezoteryczne Jarosławskiego ujawniły się wyjątkowo wyraźnie w kilku publikacjach: w 1925 r. w 3 numerze „Z całego świata” (polski magazyn ilustrowany, pod red. dr Stanisława Lama) ukazał się jego obszerny artykuł zatytułowany Tarot poświęcony systemowi kart do dywinacji, a w 1926 r. w 4 i 5 tomie serii Biblioteki Dzieł Wyborowych wyszła powieść W mocy Kabbały. Rok później w Bibliotece Nowości w Warszawie ukazała się kolejna powieść okultystyczna tego autora pt. Klub wtajemniczonych. W 1938 r. w tomie 15 Biblioteki Podróżniczej ukazał się jego przekład słynnej książki Alexandry David-Néel Mistycy i cudotwórcy Tybetu. Wydawca powieści W mocy Kabbały charakteryzował jej autora następująco: „Długoletnie studia filozoficzno-przyrodnicze, jakim Jarosławski oddawał się zagranicą jako też podróże po krajach i środowiskach, gdzie promieniuje mistyka Wschodu w połączeniu z głęboką intuicją wyrobiły w nim dla podpatrywania tych tajemniczych objawów aparat o nadzwyczajnej czułości, zaś wielki talent powieściopisarski nadał utworowi temu żywe, kontrastowe barwy o pierwszorzędnych wartościach literackich” (Jarosławski 1926: [7]).  O jego zainteresowaniach ezoterycznych oraz udanych próbach stworzenia nowego gatunku prozy, wymagającego intelektualnego udziału czytelnika, dorównującego eksperymentom zachodnich pisarzy ezoterycznych, anonimowy autor wstępu do powieści pisał także: „Śmiało też powiedzieć można, że Jarosławski, sięgając po tematy swoje do mistyki tajemniczego Wschodu i związanych z nią naukowych badań doby obecnej, wyrasta o głowę ponad współczesne powieściopisarstwo nasze, wynosząc twórczość polską na szerokie szlaki zagadnień Europy, gdzie wymogi artystyczne coraz szybciej odbiegają od przeciętnej, łatwej kompozycyjnie fabuły, torując dla myśli ludzkiej nowe drogi i odsłaniając horyzonty widzialne zaledwie z wysokości szczytnych uniesień i natchnień ducha sięgającego pragnieniem wiedzy w nieskończoność” (Jarosławski 1926: [8]). Wydaje się jednak, że okultystyczna wiedza Jarosławskiego miała charakter niesystematyczny. Dobra znajomość ezoterycznych publikacji zagranicznych, a być może i doświadczenia zdobyte w czasie egzotycznych podróży, o których niewiele wiadomo, pozwalały Jarosławskiemu czerpać istotne inspiracje, które zaspokajały potrzeby rodzimych czytelników zainteresowanych wiedzą tajemną w popularnym wydaniu. Nie udało się ustalić, czy Jarosławski oficjalnie należał do jakiejś formacji ezoterycznej (np. Towarzystwa Teozoficznego czy Towarzystwa Antropozoficznego), ale wydaje się, że jego poglądy były zbieżne w zasadniczych punktach właśnie z teozofią i nurtami bliskimi teozofii. 

Monika Rzeczycka

Literatura: Jarosławski M., 1925, Tarot, „Z całego świata” (polski magazyn ilustrowany, pod red. dr Stanisława Lama), nr 3, s. 123–148; Jarosławski M., 1926, W mocy Kabbały, Biblioteka Dzieł Wyborowych, t. 4–5, Warszawa;  Jarosławski M., [1927], Klub wtajemniczonych, Warszawa; Jarosławski M., 1957, Bunt na Dalmorze, Warszawa.

Słowa kluczowe: polska powieść okultystyczna, powieść okultystyczna, powieść ezoteryczna