Goetheanum, centrum Towarzystwa Antropozoficznego w Dornach (Szwajcaria) będące aktualnie Wyższą Szkołą Duchową, z licznymi naukowymi i artystycznymi sekcjami. Pierwsze Goetheanum, zbudowane w latach I wojny światowej (budowę rozpoczęto w 1913 r.), zostało spalone w noc sylwestrową z 1922 na 1923 rok.

O podpalenie podejrzewano mieszkańców Dornach i okolic, przeciwników antropozofii. W pożarze, który szybko objął cały drewniany budynek nikt nie ucierpiał. Zaprojektowane przez Rudolfa Steinera centrum przyciągnęło wielu budowniczych-antropozofów z licznych krajów (było ich znacząco więcej, niż pracujących przy budowie profesjonalnych robotników), w tym polskich antropozofów: Tadeusza Rychtera, Jadwigę i Franciszka Siedleckich, Lunę Drexler i in. Drugie Goetheanum, betonowe, powstało według projektu Steinera w latach 1923–1927.

Obie konstrukcje znacząco różnią się od siebie. Na pytanie o taki stan rzeczy, Steiner odpowiedział, że Goetheanum od samego początku było pomyślane jako żywy organizm, zatem drugi musiał być zupełnie inny, musiał być nową formą wyrastającą z formy wcześniejszej. Oba budynki, poza kwestią praktyczną – centrum międzynarodowego ruchu antropozoficznego – jako dzieła architektoniczne ujawniają koncepcje i idee antropozofii jako nauki o duchu. Steiner określał Goetheanum jako naczynie puste w środku, które człowiek, współpracując z budynkiem, musi napełnić. Zatem budowla stanowiła czynną formę wtajemniczenia, oddziałując na duchowe możliwości człowieka, współpracowała z nim, ukazując mu rolę ciała fizycznego jako ziemskiej siedziby i narzędzia ducha. Pierwotnie centrum miało się nazywać Johannesbaum, imieniem jednej z głównych postaci w dramatach-misteriach Steinera. Jednak z czasem przyjęła się nazwa Goetheanum jako znak powiązania z koncepcją metamorfozy form J. W. Goethego. Estetyka antropozoficzna, w głównej mierze nawiązująca do prac i poglądów Goethego i Schillera, wykorzystuje ich holistyczną propozycję oglądu świata, głoszącą, że możliwości twórcze stanowią najwyższy przejaw ducha w człowieku. Koncepcja twórczości i twórcy jest jedną z podstawowych idei czynnej przemiany aktualnego człowieka w przyszłą istotę duchową.

Diana Oboleńska

Literatura: bdn-steiner.ru; Prokofieff S. O., Selg P., 2017, Konferencja Bożonarodzeniowa i powstanie nowych misteriów, przekł. W. Waśniewski, Gdynia; Wiśniewska-Paź B., 2002, Społeczny wymiar obiektu Goetheanum w Dornach i jego sensy edukacyjne, Wrocław; www.goetheanum.org/en; Архитектура и антропософия, 2010, сост., ред. А. Соколина, Москва; Штейнер Р., 2017, Искусство в свете мудрости мистерий, пер. Д. Демидов, Санкт-Петербург; Штейнер Р., 2011, Мировоззрение Гете, пер. не ук., Санкт-Петербург.

Słowa kluczowe: Johannesbaum, Goetheanum, Dornach, polska antropozofia