God Is My Adventure (a book on modern mystics, masters and teachers), Romuald Landau.  Spis treści: Część 1: Nieznany kontynent. Wstęp: Prawda w ogrodach Kensington (s. 17). I. Mądrość w Darmstadt. Hrabia Keyserling (s. 23). II. Epizody ze współczesności. Stefan George i Bô Yin Ra (s. 38). III. Prawda okultyzmu. Rudolf Steiner (s. 48). Część 2: Angielska przygoda. Wstęp: Scena angielska (s. 75). I. Tron Chrystusa. Krishnamurti (s. 80). II. Portret „doskonałego mistrza”. Shri Meher Baba (s. 105). III. Cud w Albert Hall. Pastor George Jeffreys (s. 119). IV. Człowiek, którego Bóg jest milionerem. Dr. Frank Buchman (s. 141). V. Wojna przeciwko snowi. P. D. Uspensky (s. 163). VI. Harmonijny rozwój człowieka. Gurdżijew (s. 181). Część 3: Spełnienie. Wstęp: Bogowie aryjscy (s. 204). I. Samotność Hermanna Keyserlinga (s. 213). II. Testament Rudolfa Steinera (s. 236). III. Krishnamurti w Karmelu (s. 258). Wnioski: Żyjący Bóg (s. 289). Bibliografia (s. 307). Index (s. 317).  

Książka God Is My Adventure (a book on modern mystics, masters and teachers) (Bóg jest moją przygodą (książka o współczesnej mistyce, mistrzach i nauczycielach)) została wydana w 1935 r. przez wydawnictwo FABER AND FABER w Londynie. W 1942 r. opublikowane zostało drugie wydanie tej książki. Landau prezentuje w niej ideowe portrety duchowych nauczycieli i przywódców początku XX w. – Rudolfa Steinera, Gieorgija Gurdżijewa, Hermanna von Keyserlinga, Stefana George’a, Bo Yin Ra (Josepha Antona Schneiderfrankena), Jiddu Krishnamurti, Meher’a Babę (Merwan’a Sheriar’a Irani), Piotra Demianowicza Uspienskiego, George’a Jeffreys’a, dr. Franka Buchmana. Landau w swoim opracowaniu przedstawia przede wszystkim znanych mu osobiście przywódców duchowych, ich osobowość, i z tej perspektywy prezentuje oraz komentuje główne idee zawarte w ich doktrynach. Nauki te ukazane są przez pryzmat jego osobistych spotkań i rozmów z nimi.

Landau przyznaje, że wszyscy prawdziwi mistrzowie, których spotkał w ciągu piętnastu lat swoich poszukiwań duchowych, próbują odnaleźć tą samą prawdę. Różnią ich jedynie metody, pochodzenie oraz stan świadomości. Niektórzy z nich odwołują się do wyobraźni (Keyserling), inni konstruują skomplikowane systemy (Gurdżijew) czy przyciągają do siebie magnetyzmem swojej osobowości (Krishnamurti). Uspienski traktuje prawdę jak chirurg, a Steiner podchodzi do niej jak naukowiec, który jest jednocześnie mistykiem. Landau, odwołując się do słów Krishnamurti, stwierdza także, że zadanie mistrzów polega jedynie na wyznaczaniu kierunku poszukiwań i zachęcaniu swoich uczniów do podejmowania wysiłku podążania tą drogą.

W centrum rozważań znajdują się jednak przemyślenia samego autora książki, którego celem jest dzielenie się osobistym doświadczeniem z innymi ludźmi. We wstępie do drugiego wydania popularność swojej książki (pomimo negatywnych wypowiedzi uczonych krytyków) tłumaczy tym, że ludzie zawsze pragną dowiedzieć się, jakie są duchowe doświadczenia kogoś, kto podobnie jak oni poszukuje Boga i prawdy. Są też tacy, którzy, czując się rozczarowani Kościołem, poszukują nowych nieortodoksyjnych dróg do Boga. Landau podkreśla przy tym, że żadna ze szkół czy doktryn nie posiada monopolu na sposoby poznania prawdy, tym bardziej, że nikt nie jest w stanie rozwiązać problemów drugiego człowieka i nawet książki tego uczynić nie mogą. Dlatego każdy powinien poszukiwać metod i sposobów poznania świata duchowego samodzielnie, a największym wrogiem takich poszukiwań jest rutyna i przyzwyczajenie. Prawda bowiem powinna być celebrowana nie jedynie w święta, ale powinna wypełniać życie człowieka każdego dnia. Landau przywiązuje wagę przede wszystkim do umiejętności zastosowania wiedzy teoretycznej w praktyce. Sam się przyznaje, że w jego życiu takim przełomowym momentem, kiedy musiał się sam przekonać o tym, czy potrafi tego dokonać, była swojego rodzaju życiowa próba, gdy jego życie osobiste i zawodowe legło w gruzach w jednej chwili.

Landau stwierdza, że mistycyzm, okultyzm i inne ruchy ezoteryczne istniały zawsze. Niemniej jednak od wielu wieków były one domeną Wschodu, czasami przejawiały się na Zachodzie w postaci niewielkich sekt ezoterycznych. Landau jest jednak przekonany, że w latach 30. i 40. XX w. sytuacja się zmieniła i na Zachodzie pojawili się już uczeni, którzy oficjalnie w swoich badaniach zajmują się tą problematyką. Jako przykłady Landau podaje nazwiska takich naukowców jak: Ambrose Fleming, Arthur Eddington, James Jeans. Naukowcy ci zauważają już, że rzeczywistość ma charakter duchowy, a nie materialny.

Landau przestrzega przed zbytnim zaufaniem do własnych subiektywnych wyobrażeń o świecie i o swoim życiu. W wypowiedziach używa w tym kontekście słowa „wyobraźnia” (our imagination), chociaż z sensu tych wypowiedzi wynika, że ma na myśli raczej sokratejskie „mniemanie” (doxa). Precyzja pojęciowa jest tu dość istotna szczególnie w kontekście współczesnego dyskursu dotyczącego zagadnień sfery duchowości; tym bardziej w świetle rozwoju takich tendencji w sztuce i nauce, jak świadome odwoływanie się badaczy i twórców do paradygmatu wyobraźni. Następne kluczowe pojęcie w rozważaniach Landaua odnosi się do świadomości. Landau pisze: „Zawsze kiedy w poszukiwaniu drogi zawodzi nasz intelekt, musimy słuchać naszej świadomości. Należy oczywiście zrozumieć, że świadomość powinna być wykorzystywana tylko jako „kontrola” dla naszego postępowania i jako „moc sprawcza” tylko wtedy, gdy nasze decyzje nie zależą od nas samych. Czym jest świadomość? Jest ona strażnikiem tego co w nas najlepsze” (1935: 301, tłum. A. Ch-P).

Wydaje się, że Landau, mówiąc o świadomości, ma na myśli jednak intuicję, czy jak określał to Platon ustami Sokratesa „wewnętrzny głos” w człowieku. Tym bardziej, że Landau odnosi pojęcie świadomości jako narzędzia praktycznego w życiu do sytuacji, kiedy człowiek popada w położenie, na które nie ma wpływu. Wtedy, według rad autora, najlepiej poddać się temu, co radzi nam świadomość (czyli raczej intuicja) – „[…] powinniśmy słuchać jej (świadomości) zamiast podporządkowywać się poleceniom naszego mózgu” (1935: 301, tłum. A. Ch-P).

Landau głosi „doktrynę przeznaczenia i wolności”. Jak podkreśla autor, jednym z pierwszych myślicieli, którzy zwrócili uwagę na różnicę między „wolną wolą” a „wolnym poznaniem”, był Rudolf Steiner. Problem polega na tym, że to zazwyczaj do kategorii woli odnosimy określenie „wolna”, gdy tymczasem to nie wola jest wolna, a poznanie, które porusza naszą wolę. Przeznaczenie i wolna wola człowieka działają ramię w ramię, podobnie jak siła ludzka i boska w człowieku. Nie ma sensu wymuszać zdarzeń w naszym życiu, gdyż zdarzenia te są realizacją naszego losu. Jedyne co człowiek w takich sytuacjach może zrobić, to starać się ze spokojem je zrozumieć i wyciągnąć z nich wnioski dla siebie. Jest to swoisty dialog z życiem i z Bogiem. Landau twierdzi, że jeżeli człowiek wie, co jest prawidłowe w jego życiu, a co nie, to przeznaczenie realizuje się w jego życiu szybciej.  

Landau ukazuje dwie podstawowe ścieżki indywidualnego rozwoju duchowego – medytację i kontemplację. Oba te sposoby dotarcia do prawdy duchowej są proste i dostępne dla każdego. Są one do siebie podobne, ale nie są jednakowe. Medytacja to głębokie myślenie o jednym określonym zjawisku przy eliminowaniu innych myśli. Kontemplacja z kolei to zupełne zespolenie się z tym zjawiskiem. Przy czym oba sposoby zaczynają się od zwykłej koncentracji.

Według Landau hatha joga jest najlepszą formą medytacji, ponieważ pozwala wypracować kontrolę nad ciałem. Z kolei raja jogę Landau poleca jako drogę do rozwoju świadomości, jnana jogę – dla rozwoju intelektu, karma jogę – prawidłowego działania, a bhakti jogę charakteryzuje jako jogę religii i miłości.

Landau podkreśla jednak, że według niego istnieją lepsze sposoby dotarcia do Boga. Pierwszym z nich jest uświadomienie sobie Jego obecności w świecie zewnętrznym, w przyrodzie, czy w innym człowieku. Drugim – uważna obserwacja życia, z którego wynika, że najważniejsze są główne cnoty chrześcijańskie – wiara, nadzieja, miłość. Tym niemniej dla poznania sfery duchowej, prawdy i Boga niezbędne są według Landaua odwaga i wiara. Natomiast ludzie, którzy negują istnienie Boga, zastępują go takimi koncepcjami, jak: impuls życia, absolut, sens życia, siła wyższa itd.

Landau w swojej książce daje świadectwo własnych poszukiwań Boga, ale nie w charakterze naukowca – tylko zwykłego człowieka, który próbuje odnaleźć Go w codziennym życiu. Pragnienie odnalezienia Boga jest dla Landaua tożsame ze znalezieniem prawdy ostatecznej. Twierdzi on, że droga do tak pojmowanej prawdy jest krótsza, gdy człowiek zrozumie, iż należy jej poszukiwać w sobie samym. Przy czym wiara w Boga w momentach szczęścia ma mniejsze znaczenie niż ta, którą odnajdujemy w rozpaczy i nieszczęściu. Bóg jest życiową siłą, która kieruje naszym życiem, gdy jej na to pozwolimy.

Anna Chudzińska-Parkosadze

Literatura: Landau R. 1935, God is my adventure, London https://archive.org/stream/godismyadventure032951mbp#page/n9/mode/2up.

Słowa kluczowe: Romuald Landau, God is my adventure, mistyka, mistrzowie duchowi