Hanns Heinz Ewers, (1871–1943), niemiecki pisarz i poeta, autor opowiadań i powieści mistycznych, przypisanych do konwencji prozy gotyckiej, a także reportaży podróżniczych, felietonów, scenariuszy filmowych, sztuk teatralnych. Pierwsze powieści publikuje na początku XX w. Jego twórczość wywarła istotny wpływ na pisarzy-dekadentów oraz na fantastykę literacką pierwszej połowy XX w., m. in. na H. P. Lovecrafta. W Polsce zafascynowany prozą Ewersa był Stanisław Przybyszewski. Sam Ewers pozostawał pod artystycznym wpływem i uważał się za kontynuatora twórczej drogi Edgara Alana Poe i Oscara Wilde’a, przyjaźnił się z Aleisterem Crowleyem. W latach 20. XX w. interesował się ideami narodowego socjalizmu, zwłaszcza jego odwołaniami do nietzscheańskich i okultystycznych źródeł. Związek z NSDAP dość szybko się skończył, prawdopodobnie ze względu na brak zrozumienia i poparcia Ewersa dla antysemityzmu nazistów oraz z powodu homoseksualnych skłonności pisarza. Od 1934 r. twórczość Ewersa była w Niemczech hitlerowskich zakazana. Od tego czasu postać i dorobek literacki pisarza popadały w zapomnienie.

Najbardziej znane utwory Ewersa cieszą się popularnością czytelników i krytyków polskich. Są to m. in.: Die Besessenen. Seltsame Geschichten (1909, pierwsze polskie wydanie: Opętani w tłumaczenia Stanisława Adamskiego, ok. 1917), Alraune (1911, pierwsze polskie wydanie: Alraune w tłumaczeniu Jadwigi Przybyszewskiej, 1917), Vampir. Ein verwildeter Roman in Fetzen und Farben (1920, pierwsze polskie wydanie: Wampir powieść zdziczenia z strzępów i barw w tłumaczeniu i ze wstępem Stanisława Przybyszewskiego, 1922), Nachtmahr. Novellen (1922, pierwsze polskie wydanie: Zmora nocy w tłumaczeniu Róży Nossig z przedmową Lucjana Franka Erdtrachta, 1923). 

Katarzyna Arciszewska

Literatura: Erdtracht L. F., b. d. w., Hans Heinz Ewers, [w:] H. H. Ewers, Zmora nocy, tłum. R. Nossig, Wiedeń, Berlin, Lwów, New York; Ewers, Hanns Heinz, Deutsche Biographie, https://www.deutsche-biographie.de/sfz13914.html; Hanns Heinz Ewers, Spiegel Online. Kultur, https://gutenberg.spiegel.de/autor/hanns-heinz-ewers-1171; Przybyszewski S., 1917, Na marginesie tworu Ewersa, Lwów, Kraków, Warszawa, Poznań, https://polona.pl/item/na-marginesie-tworu-ewersa,NzI1NTM4NTk/4/#info:metadata.

Słowa kluczowe: Przybyszewski Stanisław, Lovecraft H. P., Poe Edgar Allan, powieści mistyczne, Alraune, Wampir, Zmora nocy