W upalnem sercu Wschodu. Wrażenia z podróży po Egipcie, Indiach, Cejlonie i Jawie z 40 ilustracjami, Marcinowska Jadwiga (1872–1943), Książnica – Atlas, Zjednoczone Zakłady Kartograficzne i Wydawnicze, Towarzystwo Nauczania Szkół Średnich i Wyższych Sp. Akc., Lwów-Warszawa 1925, 246 stron, seria: Biblioteka Iskier.  Książka zawiera relacje z podróży, które Marcinowska odbywała w latach 1908 oraz 1911–1913 po Bliskim Wchodzie, Indiach, Cejlonie i Jawie. W trakcie pobytu w Indiach Marcinowska spędziła kilka dni w Madrasie (dziś Ćennaj), będącym w ówczesnym czasie „stolicą” świata teozoficznego, gdzie miała możliwość  spotkania się ze „świętym”, joginem. Postać, którą opisuje, jest wzorcowym przykładem obrazu jogina wykreowanego przez Swamiego Vivekanandę i kręgi teozoficzne. Jogin scharakteryzowany przez teozofkę odrzuca ascezę cielesną i podąża drogą wewnętrzną – wyrzeka się świata zewnętrznego i zagłębia w kontemplacji. Ów jogin „siedzi […] z nogami skrzyżowanemi w świętej postawie. Jest, bo musi być, całkiem nagi […]. Twarz szeroka, jeszcze dość młoda z dziwnym półuśmiechem błogości, zastygłej w zapamiętaniu […]. Z tym swoim dziwnym, niewyraźnym uśmieszkiem, nie widząc, patrzy i, słuchając, nie słyszy. […] trwa w tej postawie siedzącej zarówno w dzień, jak i w nocy. Jogi, jak wiadomo, powinien wznieść się nad odczuwanie niewygód, zmęczenia, przyjemności, albo przykrości, wesela albo bólu […]. W wodzie widzi nie wodę, lecz, jak i wszędzie, przejaw jedynego jestestwa, Brahmana” (Marcinowska 1925: 170 i 171). Opisany przez Marcinowską jogin jest symbolem odwiecznej mądrości duchowej, która w formie nieskażonej przetrwała w Indiach. W swoich wykładach mówi on „rzeczy przemyślane tu przed wiekami i stanowiące od wieków hieratyczną myśli podstawę”. Na ich szczycie – jako cel dążeń – stoi samadhi, w którym „wszystko co przedtem było i żyło rozwiewa [się – A.Ś.] w nicość, jako złudzenie” (Marcinowska 1925: 171). Postawa i zachowanie jogina mają przeczyć  – zdaniem teozofki – stereotypowym wyobrażeniom jogina (jako udręczonego ascety), które Polka uznaje za nieuzasadnione lub – co bardziej prawdopodobne, biorąc pod uwagę negatywny stosunek teozofów do ascetycznych ścieżek jogi – traktuje jako odzwierciedlenie niższych, zdegenerowanych form tej ścieżki. 

Agata Świerzowska

Literatura: Marcinowska J., 1925, W upalnem sercu Wschodu. Wrażenia z podróży po Egipcie, Indiach, Cejlonie i Jawie z 40 ilustracjami, Lwów-Warszawa. 

Słowa kluczowe: joga, jogin, Vivekananda, Madras, Indie