Różdżka czarodziejska. Szkic popularny teorji i praktyki różdżkarskiej, Kazimierz Radwan-Pragłowski (1889–1959), Biblioteka Wiedzy Ogólnej pod red. dr fil. Ł. Böttchera, nr 152, Wydawnictwo „Kultura i Sztuka”, Lwów: Księgarnia Akademicka, New York: Polish Book Importing Co. Inc., Drukarnia Ludowego Spółdzielczego Towarzystwa Wydawniczego we Lwowie, 1917; 100 ss.; ryciny. Pierwszy polski kompleksowy podręcznik różdżkarstwa, autorstwa jednego z ojców polskiej radiestezji, a także hipnotyzera i psychiatry. Różdżkarstwo zostało pokazane przez autora jako dziedzina wiedzy pozwalająca na praktyczne wykorzystanie praw przyrody, możliwych do zweryfikowania na drodze eksperymentalnej i wyjaśnienia przez odwołanie do koncepcji z zakresu nauk przyrodniczych. Mechanizm działania różdżki można i należy, zdaniem Pragłowskiego, wyjaśniać jedynie poprzez rzetelną analizę faktów, czyli sytuacji, w których wskazania różdżki pokrywały się z rzeczywistością. Autor utrzymuje, że czynnikiem, który sprzyja rozwojowi tej dziedziny wiedzy, jest wojna, jako że różdżka wielokrotnie była wykorzystywana jako narzędzie umożliwiające walczącym znajdowanie wody, czy ukrytych pod powierzchnią ziemi materiałów wybuchowych. Pragłowski pisał: „Obecna wojna podniosła praktyczne znaczenie tej metody. Ministerjum wojny, ulegając konieczności, oficjalnie stosuje te metodę […] stosuje <<różdżkę>> z jak największym pożytkiem dla armji – szczególnie w poszukiwaniach za wodą […]. I tak każdy prawie dzień w obecnej wojnie przynosi <<różdżce>> świeże triumfy, czy to chodzi o <<wyszukanie ukrytej przez nieprzyjaciół amunicji>>, czy też o <<odkrycie podwodnych min>>, lub o odnalezienie zakopanych armat”. Pragłowski planował przygotowanie części drugiej książki, która miała obejmować wyniki badań statystycznych przeprowadzonych przez autora za pomocą różdżki na ziemiach polskich.  Spis treści książki: I. Zarys historyczny; II. Jak wygląda różdżka, czyli rabdoskop; III. Substancje rabdomotoryczne; VI. Warunki od których zależą zjawiska rabdomotoryczne; V. Charakterystyka właściwości zjawisk rabdomotorycznych; VI. Pomiary różdżkarskie; VII. Indywidualne zdolności do pracy różdżkarskiej; VIII. Błędy, niepowodzenia i ich przyczyny; IX. Statystyczne wyniki badań za pomocą różdżki; X. Próby teoretycznego rozwiązania problemu różdżkarstwa; XI. Praktyczne zastosowania różdżkarstwa. Wersja zdigitalizowana dostępna jest w Cyfrowej Bibliotece Narodowej (dostęp ograniczony, jedynie w czytelni Biblioteki Narodowej).  Możliwości wykorzystania różdżki podczas działań wojennych opisał  Pragłowski także w artykule „Różdżkarstwo, a wojna światowa” (Pragłowski 1920).

Agata Świerzowska

Literatura: Radwan-Pragłowski K., 1920, Różdżkarstwo, a wojna światowa, „Polska Flota Napowietrzna – Lotnictwo – Aeronautyka – Automobilizm”, nr 3, s. 93–94.

Słowa kluczowe: różdżka, różdżkarstwo, rabdomacja, Kazimierz Radwan-Pragłowski