Anatomja ciał niewidzialnych człowieka, Kazimierz Chodkiewicz, Biblioteka Wiedzy Duchowej, tom 8, nakładem „Hejnału”, Wisła – Śląsk Cieszyński, Drukiem Adama Wałacha w Ustroniu, 1933.

Wszechstronny autor, jakim niewątpliwie był Kazimierz Chodkiewicz (1892–1980), którego tematy publikacji rozciągały się od zagadnień wojska i kryminalistyki po wiedzę tajemną, publikujący w takich periodykach jak „Wojskowy przegląd prawniczy” (por. Chodkiewicz 1929: 17–26), był również uważany za wybitnego znawcę okultyzmu. Ze względu na intensywną pracę na arenie międzynarodowej był jednym z najbardziej rozpoznawalnych polskich teozofów, a także jedynym Polakiem, którego zaproszono do wygłoszenia wykładu w ramach prestiżowych „Blavatsky lectures” (Chodkiewicz 1958). Praca Anatomja ciał niewidzialnych pochodzi z okresu, w którym Chodkiewicz żywo interesował się tematyką zarówno teozoficzną, antropozoficzną, jaki i badaniami mediumizu, i poprzedza moment dołączenia do Towarzystwa Teozoficznego. W niniejszej pracy zauważyć można zarówno wpływ ewolucjonizmu teozoficznego, koncepcji Annie Besant i Charlesa Webstera Leadbeatera, inspiracje myślą Rudolfa Steinera, jak i nawiązania do okultyzmu francuskiego. Z czasem Chodkiewicz skoncentruje się na teozofii, a omawiana praca zapoczątkuje rozwijany później, szczególnie w okresie lat 50. i 60. cykl publikacji poświęconych duchowym aspektom egzystencji, rozumianych jako opozycja materialistycznego monizmu, ale także – jak się przekonamy – skrajnego ontologicznego dualizmu. W dalszych pracach Chodkiewicz podejmie takie zagadnienia jak geneza wszechświata czy kosmiczna ewolucja, często rozwijając i komentując prace szczególnie cenionej przez niego teozofki, czyli Heleny Bławatskiej (co w trzeciej generacji teozofów, do której należał, było już nieoczywiste). 

Praca Anatomja ciał niewidzialnych człowieka, choć nie podzielona na rozdziały ze spisem treści, jest jednak podzielona na sekcje omawiające zagadnienia szczegółowe. Pośród nich, jako jedyne wyodrębnione nagłówkami znajdują się sekcje: ciało eteryczne, ciało astralne oraz ciało myślowe. 

Chodkiewicz rozpoczyna od wprowadzenia w kontekst historyczny badań z przełomu XIX i XX w., kiedy koncentrowano się na materialnych aspektach rzeczywistości i samorzutnego wyłaniania się z niej życia, a takie tematy jak duch, dusza czy Bóg, tratowano jako bezsensowne. W ostatnich latach (pisze to w latach 30.) miał jednak miejsce zwrot w myśleniu o materii, który wywołał wgląd w istotę atomu – jego dynamikę, olbrzymią energię, a także to, że w perspektywie wielkości całego atomu jego materia jest prawie nieuchwytna. W takiej sytuacji „musiano siłą rzeczy, acz bardzo ostrożnie i wstydliwie, przyjąć pewną siłę życiową, względnie pewną siłę duchową, jako podstawę życia materii” (Chodkiewicz 1933: 3–4). Człowiek jest jednym z najbardziej złożonych istot. Według okultyzmu składa się on z trzech części – ducha, duszy i ciała[1], podział ten wspomina także św. Paweł. To właśnie duch, pneuma, jest pierwiastkiem zasadniczym, nieśmiertelnym. Elementem pośrednim pomiędzy duchem a ciałem fizycznym jest zaś dusza, która dostarcza ciału energii życiowej – i to właśnie jej poświęca autor to opracowanie.

O anatomii ciał niewidzianych można, zdaniem autora, mówić na podobnej zasadzie, co o atomie czy eterze, tzn. np. można dedukować ich funkcje z objawów, w tym przypadku – w ciele fizycznym. Bez hipotetycznego przyjęcia istnienia tych ciał, niektóre zjawiska autor uznaje za niewytłumaczalne. Do tego, by badać takie niewidzialne ciała, nie trzeba być „wtajemniczonym” ani jasnowidzem, trzeba natomiast obserwować, jak te ciała subtelne przejawiają się na planie fizycznym. Z czasem rozwinąć można również wewnętrzne narządy postrzegania nadzmysłowego (Chodkiewicz 1933: 6). Przywołując myśl Steinera o tym, że przed udaniem się w podróż, dobrze jest zapoznać się z geografią, mapą i stosunkami panującymi w kraju, który mamy odwiedzić, swoją książkę prezentuje jako pewnego rodzaju przewodnik.

W dalszej części Chodkiewicz przywołuje różnice pomiędzy kamieniem, zwierzęciem i człowiekiem, modyfikując nieco podział funkcji czy części duszy znany z filozofii Platona i Arystotelesa. Dla roślin akumulatorem sił jest ciało eteryczne żywotne, zwierząt – uczuciowe, astralne. Dusza człowieka (podkreślmy – na obecnym stadium rozwoju) posiada takie elementy, jak: (1) ciało eteryczne (żywotne), (2) ciało astralne (uczuciowe), (3) ciało mentalne (myślowe). Znajomość tych ciał i ich funkcji pozwala wyjaśnić takie zjawiska z dziedziny parapsychologii jak telekineza czy telepatia.

Co interesujące, Chodkiewicz zaznacza, że współczesna nauka zna cztery rodzaje skupienia: stały, płynny, gazowy i promieniujący. Są one analogiczne z żywiołami. Stan czwarty, promieniujący, opisał Crookes w 1819 r., a sprecyzował w 1879 r. Ma on polegać na tym, że wchodząca w niego materia zaczyna świecić i przestaje być materią w zwykłym znaczeniu, zamienia się w promieniowanie wielkiej mocy, na granicy świata zmysłowego i ponadzmysłowego. Jednak wspomniane ciała niewidzialne, jako niezwiązane z materią, nie mają także żadnego z tych stanów skupienia: „Ciało eteryczne należy zdaje się do piątego stanu skupienia materii, którym jest hipotetyczny dziś dla nauki ścisłej eter kosmiczny, materia nieważka i niewidzialna o nieograniczonych możliwościach transmutacji i przystosowania się […], ciało uczuciowe żyje na płaszczyźnie jeszcze wyższego stanu rozrzedzenia «materii» w środowisku astralnym […]” (Chodkiewicz 1933: 9). Ciało fizyczne a także trzy ciała niewidzialne, są dziś, zdaniem Chodkiewicza, na różnych stadiach rozwoju. Aby je zrozumieć, należy zagłębić się w okultystyczną kosmogonię.

Istotnym elementem omawianym przez Chodkiewicza jest „kronika akasha” (obecnie używa się także spolszczonej nazwy Kroniki Akaszy) – czyli astralny rejestr wszystkich wydarzeń, zjawisk, cała pamięć naszej planety. Jest to swego rodzaju dusza Ziemi, co mówi tam też o tym, że Ziemia jest istotą żywą. Adepci okultyzmu mają mieć możliwość odczytywana zawartych tam informacji, które – biorą pod uwagę liczne relacje – często się pokrywają. Chodkiewicz przytacza szereg analogii pomiędzy planetą a człowiekiem. Ziemia przechodzi przez kolejne cykle, umiera i odradza się. Obecnie Ziemia znajduje się w swoim czwartym wcieleniu. Pierwsze określa się jako Ziemia-Saturn, drugie – Ziemia-Słońce, trzecie – Ziemia-Księżyc, zaś obecne nazywa się krótko – Ziemia (Chodkiewicz 1933: 13–14). Dalej następuje opis epok i ich okresów. Każdy z tych okresów związany jest też z ewolucją człowieka. Najstarszym ciałem jest ciało fizyczne (obecnie w 4. fazie), następne – eteryczne (w 3. fazie), astralne (w 2. fazie), a najmłodszym ciało mentalne (w fazie 1.): „Że ciało eteryczne jest starsze i bardziej skonsolidowane od ciała astralnego możemy wnioskować z faktu, że o wiele jest łatwiej przerobić i poprawić siebie w sferze uczuć (ciała astralne) niż zmienić do gruntu swój charakter, który jest uzewnętrznieniem się jakości ciała eterycznego (Chodkiewicz 1933: 16).

Ciało eteryczne. Ciało to ma formę zbliżoną do fizycznego, zabarwione po lewej stronie na niebiesko, po prawej na czerwono. Energię przekazywaną ciału fizycznemu czerpie z ciała astralnego, które to z kolei naładowuje się energią podczas wędrówek w świecie astralnym, kiedy ciało fizyczne śpi (stąd regeneracyjny wymiar choćby krótkiej drzemki). Ciało eteryczne jest formą ciała fizycznego (w sensie Arystotelesowskim – przyp. K. M. H.), urabia materię, to ono odpowiada za określony wygląd ciała fizycznego, ale i cech umysłowych, ma związek z podobieństwem rodziców do dzieci. Chodkiewicz odrzuca możliwość, aby cechy były wrodzone i rozwijały się z zarodka. Zdaniem Chodkiewicza to ciało eteryczne odpowiada za wytworzenie znanej z seansów spirytystycznych ektoplazmy, potrafi poruszać falami powietrza wywołując odgłosy. Przywołując zdanie Józefa Świtkowskiego, twierdzi on, że magnetyzerzy (zob. magnetyzm, mesmeryzm) posiadają najlepszej jakości ciała eteryczne, wydzielają „najwięcej odu” (chodzi o siłę odyczną z koncepcji barona Carla L. von Reichenbacha, 1788–1869 – przyp. K. M. H.), dzięki czemu potrafią przywrócić harmonię w ciałach fluidycznych, co skutkuje wyzdrowieniem (Chodkiewicz 1933: 21). Poza tym ciało eteryczne odpowiada za pamięć i charakter. Czasem część ciała eterycznego (lub nawet całe ciało) może oddzielić się od ciała fizycznego, co prowadzi do dziwnych odczuć i niezwykłych fenomenów. Całkowicie i bezpowrotnie oddziela się od niego w chwili śmierci. Ciało eteryczne rozwija się wraz z dorastaniem człowieka, ale dopiero od 7 roku życia – całkowicie rozwinięte jest w wieku ok. 14 lat.

Ciało astralne. Powstało podczas rozwoju człowieka na Ziemi-Księżycu. Jest związane z uczuciami, pragnieniami, pożądaniem, bólem i przyjemnością. Chodkiewicz przywołuje relację prof. de Rochasa (Eugène Auguste Albert de Rochas d'Aiglun, 1837–1914 – francuski naukowiec, historyk, badacz parapsychologii), który wprowadzając media w stan głębokiego snu magnetycznego, dowiedział się, że ciało ludzkie otacza obłok astralny w kształcie zbliżonym do jaja, wielkością znacznie wykraczający poza granice ciała fizycznego; podobne relacje przedstawili jasnowidze (Chodkiewicz 1933: 24–25). Ciało astralne ma pełnić trzy funkcje – odbierać wrażenia, przekazywać je oraz działać samorzutnie. Przykładowo wzajemność miłości polega na rezonansach ciała astralnego. Jego kolorystyka jest bardzo zróżnicowana, a konkretne barwy związane są ze stanem emocjonalnym. W ciele astralnym rozwijają się wiry astralne, czyli tzw. „kwiaty lotosu”, których człowiek ma siedem. Ciało astralne wędruje w świecie astralnym zbierając obrazy, czyli idee, które następnie przekazuje ciału eterycznemu. To w ciele astralnym znajduje się świadomość. Ciało astralne lub tzw. sobowtór astralny może poruszać się z prędkością myśli, przenikać ciała stałe itd., a czasem, odłączając się, zachowuje świadomość, pozostawiając ciało w stanie kataleptycznym. Może także, zabierając część atomów ciała fizycznego, manifestować się jako sobowtór w innym miejscu niż znajduje się ciało fizyczne. Ciało astralne rozwija się od 14 roku życia wraz z rozwojem płciowym i kształtuje aż do roku 21, kiedy człowiek staje się w pełni rozwinięty pod względem uczuć.

Ciało myślowe. Powstało dopiero w obecnym okresie życia Ziemi. Głębokie zamyślenie się, dociekanie, jest czynnością duchową. To w tym ciele odnajdujemy zdolność myślenia logicznego i rozumowania. Same myśli są jednak żywymi istotami, które Chodkiewicz za Świtkowskim nazywa „myślakami” (Chodkiewicz 1933: 29). Myśli wysyłane z ciała myślowego są aktywne, mogą przyczepiać się do myślaków innych ludzi, powodując skutki pozytywne lub negatywne, wywierają wpływ na materię. Idee, akty woli, łańcuchy myślowe mają związek z reakcjami psychiczno-chemicznymi. Chodkiewicz przywołuje cytat z Dziadów Adama Mickiewicza jako przykład tego, że wieszcz przeczuwał istnienie tej płaszczyzny istnienia. Myśli są pośrednikami pomiędzy ciałami różnych ludzi i z tym właśnie związane jest zjawisko telepatii. Telepatię można mieć wrodzoną, ale można ją także rozwinąć. Jako przykład naukowego poparcia dla tezy, że zjawiska psychiczne i fizjologiczne są dwoma stronami tego samego procesu (co nie znaczy, że materia jest ich przyczyną), przytacza przykład Bergsona (Henri Bergson, 1859–1941, filozof francuski), którego pisma mają być w dużej mierze zgodne z wiedzą duchową. Ciało myślowe obecne od urodzenia w stadium zalążka, rozwija się między 21 a 28 rokiem życia. Od tego momentu wszystkie, już dojrzałe ciała, rozpoczynają pełną działalność. Ich wyższy rozwój uzależniony jest od ciężkiej pracy, zaangażowania etycznego, działania dla dobra innych – to powinno być celem każdego człowieka.

Karolina Maria Hess

Literatura: Chodkiewicz K., 1933, Anatomja ciał niewidzialnych człowieka, Wisła-Śląsk Cieszyński; Chodkiewicz K., 1929, Dowód ze świadków. „Wojskowy przegląd prawniczy”, nr. 4, r. II; Chodkiewicz K., 1958, Physical forces and spiritual intelligences: The Blavatsky lecture delivered at the annual convention of the Theosophical Society in England, at Besant Hall, May 14, 1958 (Blavatsky lectures), London; Rudolph K., 2003, Gnoza. Istota i historia późnoantycznej formacji religijnej, Kraków.

Słowa kluczowe: ciało eteryczne, ciało astralne, ciało myślowe, ciała niewidzialne, ewolucja okultystyczna, teozofia, antropozofia, okultyzm francuski, Rudolph Steiner, Adam Mickiewicz, siła odyczną, magnetyzm zwierzęcy, mesmeryzm, fluidy, aura, myślaki