Wacław Hłasko, tłumacz i poeta, członek Towarzystwa Teozoficznego (Pasadena)  

Enigmatyczna postać związana z amerykańskimi i polskimi środowiskami teozoficznymi. Szczegóły biografii Hłaski nie są znane. Teozof zidentyfikowany na podstawie korespondencji z Marią Konopnicką (zbiór zakupiony przez Muzeum Marii Konopnickiej w Żarnowcu). Na stronie Muzeum Marii Konopnickiej widnieje informacja: „Postać Wacława Hłaski nie figuruje w przedwojennych, powojennych i współczesnych źródłach. Udało się jedynie ustalić, że działał w Towarzystwie Teozoficznym założonym w 1875 r. w Nowym Jorku. Ponadto pozyskane listy nie są uwzględnione w żadnej bibliografii. Dlatego wartość tego zakupu jest bezcenna, zwłaszcza jeśli chodzi o badanie poglądów filozoficznych Marii Konopnickiej i jej kontaktów z USA” (MMKwŻ). W toku kwerend udało się jednak ustalić wiele więcej szczegółów dotyczących życia i działalności Wacława Hłaski. Przede wszystkim okazał się on jedynym polskim teozofem niezwiązanym w Towarzystwem Teozoficznym w Adyarze, a z Universal Brotherhood and Theosophical Society, czyli lożą-matką dzisiejszego The Theosophical Society (Pasadena) (Hess 2018). Organizacja ta powstała w wyniku oddzielenia się grupy Katherine Tingley od organizacji powstałej w wyniku amerykańskiej schizmy Williama Q. Judge’a. Hłasko przyłączył się do Towarzystwa jeszcze w Nowym Jorku w dn. 17.04.1896 (Hess 2018), a następnie przeniósł wraz z grupą Tingley do Point Loma w Kalifornii (Hłasko 1902, Hess 2019). Jeszcze przez emigracją do USA Hłasko obracał się w środowiskach literackich, publikował swoje wiersze w „Kłosach” (Hłasko 1885: 307, 1986: 35). Polskę opuścił prawdopodobnie w roku 1890, na emigracji pozostał dwanaście lat. Powrócił z powodu tęsknoty i namowy Katherine Tingley, z którą się przyjaźnił, i którą nazywał „Liliową Panią”. Wiadomo, że korespondował z nią przynajmniej do roku 1918 (Hess 2018). W USA Hłasko, podpisujący się jako Vatslaf A. Hlasko, pracował m.in. jako tłumacz. W latach 1897–1898 w USA wydano przełożone przez niego (czasem wraz Thomasem H. Bullickiem) utwory Henryka Sienkiewicza. Przekłady te są używane w wznowieniach wydawniczych do dnia dzisiejszego. Są to: After bread, czyli Za chlebem (1880), Sielanka; An idyll, czyli fragmenty noweli Orso (1880), Let us follow Him, czyli fragmenty noweli Hania (1876), On the Sunny Shore i kilka innych. Jak wynika z korespondencji z Konopnicką, Hłasko przekładał także jej utwory do publikacji w czasopiśmie teozoficznym – „Universal Brotherhood”. Teozof liczył na odwiedziny Konopnickiej w Point Loma i postrzegał ją jako poetkę bliską mu przekonaniami, której misja duchowa jest doniosła. Hłasko, przekonany do doktryny teozoficznej dotyczącej pojawienia się nowej rasy ludzkości na terenie Ameryki Północnej, chciał przekonać Konopnicką do odegrania roli nauczycielki nowych pokoleń (por. Zbiór autografów). Po powrocie do Polski Hłasko nawiązał kontakty z polskimi teozofami (TS Adyar) i w 1922 r. opublikował w „Przeglądzie teozoficznym” tekst List o bycie nadziemskim (Hłasko 1922: 74–78). Nieznana jest data śmierci poety.

Karolina Maria Hess

Literatura: Hess K. M., 2018, Korespondencja z Zarządem The Theosophical Society (Pasadena), osoba kontaktowa: Randell Grubb, Archiwum prywatne, 2–6.03; Hłasko W., 1886, Duch żeglarz, „Kłosy”, nr 1073, t. XLII, 9 (21) stycznia; Hłasko W., 1922, List o bycie nadziemskim, „Przegląd teozoficzny”, nr 1–2 (II); Hłasko W., 1885, Pieśń bramina, „Kłosy”, nr 1063, t. XLI, 31.10.–12.11; Muzeum Marii Konopnickiej w Żarnowcu, Zakup autografów listów Wacława Hłaski do Marii Konopnickiej z lat 1894-1902, [dostęp: 15.03.2016]; Zbiór autografów listów Wacława Hłaski do Marii Konopnickiej z lat 1894–1902, (20 listów o sygnaturach: MKŻ/AH/1364 do 1383, napisanych między 17.02.1894 i 02.12.1902 r.), Muzeum Marii Konopnickiej w Żarnowcu [dostęp 22–24.08.2016].

Słowa kluczowe: The Theosophical Society (Pasadena), Universal Brotherhood, Maria Konopnicka, Katherine Tingley, teozofia, Towarzystwo Teozoficzne, polscy teozofowie, ewolucja, poezja