Józef Piotr Drzewiecki, (1860–1907), lekarz medycyny, homeopata, teozof, okultysta. Autor licznych publikacji poświęconych homeopatii, wegetarianizmowi, higienie i zdrowemu trybowi życia. Członek Towarzystwa Teozoficznego.

 1. Biografia. Józef Piotr Drzewiecki urodził się 26.11.1860 r. w Smykowie (gm. Raków, pow. kielecki) jako syn Leopolda Drzewieckiego i Karoliny ze Stojanowskich. Po ukończeniu gimnazjum w Piotrkowie zdobył wykształcenie medyczne – w 1885 r. skończył studia na Cesarskim Uniwersytecie Warszawskim (obecnie UW). W latach 1885–1888 był ordynatorem Kliniki Terapeutycznej Wydziałowej Cesarskiego Warszawskiego Uniwersytetu (w Szpitalu św. Ducha). W listopadzie 1893 r. odkupił majątek Bojarowo (pod Otwockiem) od Konstantego Moesa-Oskragiełły. Około roku 1900 ożenił się z Jadwigą Alfonsyną Jankowską h. Jastrzębiec (1879–1949), z którą miał dwoje dzieci – syna Jerzego (1902–1990) i córkę Jadwigę Grzmisławę Teodorę, po mężu Engleicht (1904–1944). Jego pasją stała się homeopatia, publikował prace poświęcone różnym metodom przyrodolecznictwa zarówno w kraju, jak i za granicą – m. in. w „The Medical Record”, „Wiener Medizinische Wochenschift”, czy „Revue de l'hipnotisme” (Śp. Dr Józef Drzewiecki 1907: 3). Zainteresowania alchemią i okultyzmem zaowocowały przystąpieniem do Towarzystwa Teozoficznego. Drzewiecki dał się poznać jako lekarz, terapeuta, autor prac naukowych i ezoterycznych, redaktor i organizator. Zmarł śmiercią tragiczną w wieku 47 lat, 13 kwietnia 1907 r. – kilka dni po tym, jak został postrzelony w bramie swojego domu w Warszawie przez dwóch bandytów. Jak wynika z doniesień prasowych, zabójstwo zostało zlecone. Józef Drzewiecki został pochowany na Cmentarzu Powązkowskim (kw. R, rz. 5, m-ca 7, 8) w grobowcu z ojcem, Leopoldem Drzewieckim.

2. Homeopatia. Józef Drzewiecki ukończył studia medyczne, od wczesnej młodości interesował się także alternatywnymi sposobami leczenia i terapii. Zainteresowanie homeopatią zaowocowało założeniem przez niego w Warszawie w 1892 r. Towarzystwa Zwolenników Homeopatii Rzeczpospolitej Polskiej (które istnieje do dzisiaj pod nazwą Polskie Towarzystwo Homeopatyczne). W 1892 r. Towarzystwo zrzeszało 30 członków. Drzewiecki został redaktorem jego oficjalnego organu – miesięcznika „Lekarz Homeopata”. Poza tym założył on także drugą w Warszawie aptekę homeopatyczną. Przez całą karierę przedstawiał się jako lekarz medycyny i homeopata – w taki sam opis widnieje na jego nekrologu.

3. Teozofia. Doktor Drzewiecki często podróżował, szczególnie do Wielkiej Brytanii, gdzie należał do różnych stowarzyszeń medycznych. Także w tym kraju – dokładniej w Londynie – został przyjęty do Towarzystwa Teozoficznego. Choć Drzewiecki nie był pierwszym polskim delegatem w tej organizacji, należał niewątpliwie do ścisłego grona jej prekursorów w naszym kraju. W Polsce nie było wówczas struktur Towarzystwa, choć sama teozofia i myśl Wschodu cieszyła się dużą popularnością. Jak wynika z dokumentacji The Theosophical Society in England, Drzewiecki został członkiem Towarzystwa Teozoficznego w dniu 13 lutego 1893 r. Figuruje on w rejestrze z adresem domowym przy ul. Nowy Świat w Warszawie. Jego członkami wprowadzającymi do organizacji byli dr Pascal i Coulomb. Pierwszą osobą z dużym prawdopodobieństwem był dr Théophile Pascal (1860–1909), lekarz i Sekretarz Generalny Towarzystwa Teozoficznego we Francji, którego stosunki z polskimi teozofami na początku XX w. są potwierdzone. Badania nad dokumentacją loży angielskiej pozwoliła na ustalenie tożsamości dwóch innych polskich członków Towarzystwa Teozoficznego przyjętych jeszcze w XIX w.; byli to Konstanty Moes-Oskragiełło (również lekarz i propagator jarstwa) oraz Władysław Walderowicz. Wszyscy wymienieni lekarze (Drzewiecki, Pascal, Moes-Oskragiełło) łączyli wiedzę związaną ze studiami medycznymi z homeopatią i naturalnymi metodami leczenia oraz propagowali wegetarianizm, co wpisywało się w światopogląd teozoficzny. 

4. Księgozbiór i ekslibris. Drzewiecki był erudytą, w jego kolekcji znajdował się cenny księgozbiór zawierający obszerny dział poświęcony wiedzy tajemnej – ten zawierać miał także wiele starodruków alchemicznych. Ekslibris wykonał dla niego w 1904 r. Franciszek Siedlecki (1867–1934) – artysta zainteresowany duchowością i teozofią, później związany z antropozofią (pracował w Dornach). Ekslibris ma wymiary 11,8 x 7 cm. W 1904 r. wykonano 1000 jego kopii, z czego ponad 600 dodano jako wklejki w „Chimerze” (zesz. 25, t. IX, 1905, s. 140). Obecnie można go zobaczyć m. in. w Muzeum Narodowym w Warszawie. W opisie ekslibrisu muzeum czytamy, że widnieje na nim: „Popiersie kobiety z uniesioną lewą ręką. Obok niej przyczajony potwór. W tle dekoracja wzorowana na sztuce egipskiej. Na zasłonie pentagram w kole i hebrajski napis. Całość ujęta w dekoracyjną ramkę”. Znany poeta, tłumacz, krytyk, a także redaktor „Chimery” – Zenon Przesmycki (1861–1944), napisał o tym ekslibrisie, że zawiera aluzje do najbogatszego w księgozbiorze Drzewieckiego działu, czyli wiedzy tajemnej (Przesmycki 1905: 162). Ekslibris ten jest ważnym dokumentem, gdyż jako jeden z niewielu znanych materiałów potwierdza szerokie (nie tylko około-medyczne) ezoteryczne zainteresowania Drzewieckiego.

5. Publikacje autora (wybór). 5.1. Książki, broszury: O homeopatyi: rzecz wypowiedziana na korzyść Towarzystwa Osad Rolnych i Przytułków Rzemieślniczych w sali Ratusza d. 13 kwietnia 1889 r., K. Kowalewski, Warszawa, 1889; Terapja homeopatyczna czyli Podręcznik obejmujący ważniejsze wskazówki lecznicze według zasad homeopatji, Towarzystwo Zwolenników Homeopatji, Warszawa 1904; Jarstwo podstawą zdrowia, szczęścia i życia nowego wedle orzeczeń słynnych badaczy i uczonych, Nakładem „Przewodnika Zdrowia”, Berlin 1898, późniejsze wyd. Jarstwo podstawą nowego życia w zdrowiu, piękności i szczęściu, tamże, 1904; Mięso czy pokarmy roślinne?: wskazówki dyetetycznego odżywiania się, Druk Rubieszewskiego i Wrotnowskiego, Warszawa 1898; O filozofję Hoene-Wrońskiego: polemika z powodu ksiażki Pana S. Dicksteina p.t. „Hoene-Wronski, jego życie i prace”, wydanej nakładem Akademii Umiejętności w Krakowie, Nakł. „Niwy”, Warszawa 1898. 5.2. Przekłady: Adolf de Assier, Ludzkość pośmiertna [Posthumous humanity], studyum nad widmami i marami, z wydania angielskiego przełożył dr. Józef Drzewiecki, Warszawa, nakł. Redakcyi Niwy, druk. Rubieszewskiego i Wrotnowskiego, 1896; James Compton Burnett, Piędziesiąt przyczyn, dlaczego jestem homeopatą [Fifty reasons for being a homeopath], z 7 wyd. ang. przeł. Józef Drzewiecki, Towarzystwo Zwolenników Homeopatji, Warszawa 1935. 5.3. Przedmowy [w]: Maria Glotzówna, Kucharz jarski czyli Zbiór przepisów jak przyrządzać zarówno potrawy smaczne i zdrowe jak i tanie i wykwintne, Nakł. i dr. Leppert, Warszawa [1903]; August Czarnowski, Życie płciowe i jego znaczenie, Wydawnictwo „Przewodnika Zdrowia”, Berlin 1904; August Czarnowski, Zielnik lekarski, czyli Opis 125 ziół używanych w lecznictwie, Wydawnictwo „Przewodnika Zdrowia”, Berlin 1905. 5.4. Redakcje czasopism: 1895–1905 redaktor czasopism „Niwa” (od 1898 „Niwa Polska”), podtytuły: tygodnik polityczny, społeczny i literacki; od R. 27, 1899: tygodnik polityczny, społeczny, literacki i naukowy ; od R. 31, nr 35 1903: tygodnik społeczny, literacki, polityczny i naukowy; „Lekarz homeopata”: miesięcznik poświęcony medycynie homeopatycznej i higjenie : organ Towarzystwa Zwolenników Homeopatji (od 1902).

Karolina Maria Hess

* Dziękuję Panu Mariuszowi Formanowiczowi za zgodę na wykorzystanie fotografii Józefa Drzewieckiego z rodzinnych zbiorów. 

Prace autora w wolnym dostępie:

Notatki prasowe o Józefie Drzewieckim:

Literatura: Archiwum Państwowe w Kielcach, zespół: 21/92/0 Akta stanu cywilnego parafii rzymskokatolickiej w Ociesękach, poz. 79/1860 (cyt. za: M. Formanowicz); Formanowicz M., 2015, Dr Józef Drzewiecki (1860–1907), http://www.formanowicz.pl/biografie/Jozef%20Drzewiecki.pdf (dostęp 07.07.2016); Ekslibris Józefa Drzewieckiego, 1904, Muzeum Narodowe w Warszawie, Cyfrowe http://cyfrowe.mnw.art.pl/dmuseion/docmetadata?id=11402&from=pubindex&di... (dostęp 12.05.2016); „Gazeta Warszawska” 1893, R. 120, nr 306; 18 listopada; Józef Piotr Drzewiecki (ID: psb.4715.1) [hasło w:] M. J. Minakowski, Genealogia potomków Sejmu Wielkiego http://www.sejm-wielki.pl/b/psb.4715.1 (dostęp 12.03.2015); Przesmycki Z., 1905, Nowe polskie ex-librisy artystyczne, „Chimera”, z. 25, t. IX, s. 155–162; Reymont W., 1948, Lato 1894 za granicą, Wydał z autografu Tadeusz Mikulski, Wrocław; Szumowski W., 1939–1946, Drzewiecki Józef (1860-1907), [hasło w:] Polski Słownik Biograficzny t. 5, Warszawa; Śp. Dr Józef Drzewiecki, „Kurjer Warszawski” 1907, R. 87, nr 101, s. 3; The Theosophical Society in England, Archive, Membership Register Index, 1893 i nast., London (dokumenty niepublikowane).

Słowa kluczowe: homeopatia, teozofia, Towarzystwo Teozoficzne, wegetarianizm (jarstwo), teozofia i medycyna, Towarzystwo Zwolenników Homeopatii, Lekarz Homeopata (czasopismo), Niwa (czasopismo), Franciszek Siedlecki, Władysław Reymont, Konstanty Moes-Oskargiełło, Władysław Walderowicz, medycyna alternatywna, alchemia, morderstwo