„Chimera”, czasopismo literacko-artystyczne ukazujące się w latach 1901–1907 w Warszawie pod redakcją Zenona Przesmyckiego. Wersja elektroniczna: „Chimera”.

Pismo ukazywało się co miesiąc. Pomimo stosunkowo niewielkiego nakładu (tylko 500 egzemplarzy, kiedy nakłady innych czasopism wynosiły 15–20 tysięcy sztuk) i bardzo wysokiej ceny (równej mniej więcej tygodniowej pensji robotnika), odegrało ogromną rolę w kształtowaniu kultury polskiej w tym okresie. Czasopismo stroniło od polityki – aby się tego trzymać, czasem z tego powodu zawieszano działalność redakcji. Niektórzy autorzy twierdzą, że to właśnie „Chimera” wychowała i ukształtowała całe pokolenie Młodej Polski i następne.

Redaktorem naczelnym czasopisma był Zenon Przesmycki (1861–1944), który posługiwał się pseudonimem Miriam (a także rzadziej – Jan Żagiel), znany polski poeta, tłumacz i krytyk literacki. „Chimera” była trzecim z redagowanych przez niego czasopismem. Pierwsze, pt. „Życie” (warszawskie), które miało duży wpływ na kształtowanie modernizmu w Polsce, redagował w latach 1887–1888. „Życie” wydawane w Krakowie redagował po powrocie na ziemie polskie z wyjazdów do Paryża i Wiednia. To dzięki niemu postać poety Cypriana Kamila Norwida stała się znana szerokiemu gromu odbiorców. Sam redaktor naczelny kontrolował prace drukarskie i osobiście dopieszczał każdy numer „Chimery”. Dla niego liczył się przede wszystkim wymiar artystyczny pisma i jego wartość kulturowa. Przesmycki uważał sztukę za środek uszlachetniania ludzkości. Tłumaczył m. in. wiersze Rimbauda, Poego, Mallarmégo i dramaty Maeterlincka. Był autorem sztandarowego przykładu polskiego dekadentyzmu pt. W co wierzyć?. Uważa się go za przedstawiciela parnasizmu, prądu literackiego sytuującego się między romantyzmem i symbolizmem, związanym z wzorcami klasycznymi. W Polsce parnasizm wyrósł z innej sytuacji kulturalno-społecznej niż w krajach reszty Europy. Jego korzenie sięgają bowiem problemu dziedzictwa Trzech Wieszczów oraz tradycji romantycznej i pozytywistycznej w kraju pod zaborami. Mimo tego „Chimera” wolna była od jakichkolwiek akcentów politycznych.

Tym, co bardzo interesujące w „Chimerze”, jest zderzenie zupełnie różnych światopoglądów i wizji artystycznych osób, z których część, będąc jednocześnie zaangażowanych w różne struktury czy nurty ezoteryczne, pozostawała wpływowymi postaciami życia kulturalnego narodu. Magazyn skupiał najważniejszych literatów ówczesnej epoki. Było to miejsce ścierania, mieszania i powstawania nowych idei, niezwykle dynamiczne i płodne artystycznie.

W „Chimerze” publikowali m. in.: Wacław Berent, Antoni Lange, Bolesław Leśmian, Zofia Nałkowska, Jan Lemański, Feliks Jasieński, Jan Kasprowicz, Stefan Żeromski, Władysław Stanisław Reymont, Stanisław Przybyszewski, Leopold Staff, Stanisław Wyspiański, Maria Komornicka, Stanisław Korab-Brzozowski, Tadeusz Miciński. Czołowi ilustratorzy „Chimery” to Edward Okuń, Franciszek Siedlecki, Józef Mehoffer, a także Ferdynand Ruszczyc (który był autorem części okładek w latach 1904–1908).

Karolina Maria Hess

Literatura: Bąbiak G. P., 2000, Bibliografia zawartości „Życia” warszawskiego i krakowskiego, „Strumienia” oraz „Chimery”, Warszawa; Bąbiak G. P., 2002, Metropolia i zaścianek: w kręgu „Chimery” Zenona Przesmyckiego, Warszawa; Hendzel W., 1988, Z problemów czasopiśmiennictwa Młodej Polski: (w kręgu krakowskiego „Życia”, „Krytyki” i „Chimery”), Opole; Kurkowa E., 1936, Przegląd treści „Chimery” 1901–1907, Lwów; Puchalska M., 1980, W Kręgu „Chimery”. Sztuka i Literatura Polskiego Modernizmu, Warszawa; Szczepańska A., 2008, „Chimera”. Tekstowa kolekcja Zenona Przesmyckiego, Gdańsk.

Słowa kluczowe: Edward Okuń, Zenon Przemycki, Młoda Polska