Elżbieta Bocheńska, (ur. 27.12.1906 w Warszawie – zm. 6.09.1994 w Warszawie) była córką Władysława Feinmessera (zmarł w 1916 r.). Jej rodzice należeli do warstwy urzędniczej i zajmowali się księgowością. W latach 1915–1916 Bocheńska uczyła się w gimnazjum J. Kowalczykówny w Warszawie. W 1924 r. ukończyła szkołę i zdała egzamin maturalny. W latach 1924–1927 studiowała na Uniwersytecie Warszawskim na Wydziale Filozoficznym (dział matematyczny, przyrodniczy i chemiczny). Przerwała studia z powodów rodzinnych, a przede wszystkim ze względu na śmierć matki. W 1928 r. wyszła za mąż za Władysława Bocheńskiego i urodziła syna Zdzisława. Pracowała wówczas dorywczo jako maszynistka. W latach 1937–39 wykonywała ten zawód w kancelarii Sejmu.

Nie jest znana dokładna data jej przystąpienia do Polskiego Towarzystwa Teozoficznego, chociaż wraz z mężem należała do grona najbardziej zaangażowanych członków tej organizacji. Początkowo Bocheńscy mieszkali w Warszawie w teozoficznej wspólnocie przy ul. Moniuszki. Po roku 1927, kiedy została ona rozwiązana, założyli własną wspólnotę przy ul. Długiej. Bocheńska nie przynależała do żadnego teozoficznego ogniska, jednakże brała żywy udział w działaniach różnych grup skupionych wokół Polskiego Towarzystwa Teozoficznego, takich jak Zakon Braci Służebników, Szkoła Ezoteryczna, czy Związek Służenia. Sama prowadziła teozoficzną grupę Heallerów, czyli osób praktykujących medytację w intencji chorych, uczestniczyła także w spotkaniach medytacyjnej grupy Amarantowej dedykowanej sprawom Polski.

Bocheńska była też członkiem Zakonu Zjednoczonego Wszechświatowego Wolnomularstwa Le Droit Humain – została przyjęta do loży-matki „Orzeł Biały”. Na początku lat trzydziestych sama założyła lożę skupiającą pedagogów „Radosna Przyszłość”, w której pełniła funkcję przewodniczącej. Wiosną 1933 r. pojechała wraz z Władysławem Bocheńskim do Paryża, „[…] by uzyskać zgodę Rady Najwyższej na polski tekst prac rytualnych (oparty na tekście angielskim)” (Bocheński 1994: 83). Pojawiły się wówczas jakieś kłopoty z załatwieniem tej sprawy, jednakże relacjonujący tę sprawę Bocheński nie sprecyzował istoty tego problemu. W Zakonie Bocheńska była członkiem Kapituły Róży i Krzyża oraz Kapituły Królewskiego Sklepienia. Zajmowała się organizacją prac ośrodka w Mężeninie.

Początek wojny Bocheńska spędziła w Warszawie, wyjechała jednak stamtąd z synem do Lwowa (1939–1940), skąd została wywieziona do Łucka na Syberię. Od czerwca 1940 do września 1942 r. przebywała w obwodzie nowosybirskim, gdzie pracowała w ogrodzie i w sklepie. W 1943 r. udało jej się wyjechać do Uzbekistanu. Trafiła tam do struktur Wojska Polskiego, gdzie pracowała jako maszynistka. W 1942 r. została wraz z korpusem wojskowym ewakuowana z ZSRR do Iraku, a potem do Palestyny. Do czerwca 1947 r. pełniła tam funkcję sekretarki Gimnazjum Humanistycznego i Liceum, działającego w ramach Junackiej Szkoły Kadetów przy Polskich Siłach Zbrojnych.

W 1944 r. ukończyła trzymiesięczny kurs oficerski i awansowała na plutonowego podchorążego Pomocniczej Służby Kobiet 6 DP „Lwów” Armii Polskiej na Wschodzie. W Palestynie brała udział także w dziesięciomiesięcznym kursie księgowości z uwzględnieniem arytmetyki handlowej i korespondencji w języku polskim i angielskim. Stamtąd wyjechała do Anglii, a w czerwcu 1947 r. wróciła do kraju. W 1948 r. na krótko podjęła pracę w Towarzystwie Uniwersytetu Robotniczego w administracji miesięcznika „Wiedza i Życie”, bo już w październiku tego roku przeniosła się do Banku Gospodarstwa Spółdzielczego. Potem pracowała jeszcze w Banku Spółek Zarobkowych, a następnie została kierownikiem kontrolerów w Banku Polskim, gdzie pracowała do 1962 r.

W lipcu 1989 r. Bocheńska przygotowała kilkunastostronicowy (nigdy nieopublikowany) tekst zatytułowany Polskie Towarzystwa Teozoficzne, w którym krótko omówiła historię i założenia tej organizacji. W marcu 1994 r. weszła do loży Piotra i Marii Curie.

Izabela Trzcińska

Literatura: Bocheńska E., Polskie Towarzystwo Teozoficzne, [w:] Archiwum Nauki PAN i PAU w Krakowie, Kazimierz Tokarski (1930–2007), j.a. 16 oraz Archiwum Ośrodka „Karta”, Warszawa; Bocheński W., 1994, Zakon Wszechświatowego Zjednoczonego Wolnomularstwa „Le Droit Humain”, „Ars Regia”, 3/1 (6), s. 81–85; Chajn L., 1975, Międzynarodowy Mieszany Zakon Masoński „Prawo Człowieka”, [w:] Chajn L., Wolnomularstwo II Rzeczypospolitej, Warszawa, s. 443–455; Hass L., 1996, Masoneria Polska XX wieku, Losy, loże, ludzie, Warszawa; materiały z archiwum Elżbiety i Władysława Bocheńskich (życiorys Elżbiety Bocheńskiej z dn. 8 XII 1949 r., W. Bocheński, Biografia Elżki, List W. Bocheńskiego do Kazimierza Tokarskiego, 29 09 1996 r.), [w:] Archiwum Nauki PAN i PAU w Krakowie, Kazimierz Tokarski (1930–2007), j.a. 16.

Słowa kluczowe: teozofia, Polskie Towarzystwo Teozoficzne, Zakon Zjednoczonego Wszechświatowego Wolnomularstwa Le Droit Humain