Stefan Ludwik Kuczyński, herbu Ślepowron, (1811–1887), urodził się we Lwowie w niezamożnej rodzinie księdza greko-katolickiego, był fizykiem i meteorologiem oraz zajmował się optyką i dagerotypią. Jako pierwszy polski badacz zaprotokółował też eksperyment sprawdzający możliwość wprawienia w ruch stołu przy pomocy łańcucha dłoni złączonych małymi palcami i położonych na blacie. Protokół ten opublikował w „Czasie” (Kuczyński 1853: 2).

Kuczyński uczył się i studiował we Lwowie. W 1833 r. został zatrudniony na Wydziale Matematyczno-Fizycznym Uniwersytetu Lwowskiego. Dwa lata później otrzymał tytuł doktora filozofii, a w rok później został – w wyniku konkursu – profesorem fizyki i matematyki na uniwersytecie w Innsbrucku. W roku akademickim 1838/1839 pełnił tam również funkcję dziekana. W 1839 r. objął i w kolejnych latach rozwinął katedrę fizyki na Uniwersytecie Jagiellońskim. Wyposażył ją też w dobre laboratorium, co pozwoliło jego następcy, Zygmuntowi Wróblewskiemu, przeprowadzać eksperymenty ze skraplaniem tlenu i azotu. Katedrę tę prowadził aż do 1883 r., kiedy to przeszedł na emeryturę. Kuczyński trzykrotnie – w latach 1843–1845, 1862–1864 oraz 1868–1869 – pełnił funkcję dziekana Wydziału Filozofii. W roku akademickim 1882/1883 został również rektorem Uniwersytetu Jagiellońskiego.

14 kwietnia 1853 r. Stefan Kuczyński, wraz z Edwardem Fierichem (1817–1896) i Emilianem Czyrniańskim (1824–1888), wziął udział w eksperymencie dowodzącym możliwości poruszenia stołu jedynie przy pomocy położonych na nim dłoni złączonych małymi palcami. Eksperyment ten rozpoczął się o godzinie 17:30 w domu dziekana Katedry Okulistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego, Antoniego Sławikowskiego (1796–1870). Wybrano do niego stół orzechowy, pozbawiony kółek, długi na trzy stopy i na dwie stopy szeroki (ok. 100 x 70 cm), więc dość ciężki. Oprócz trójki profesorów zasiadły do niego pani Sławikowska oraz dwie panny, prawdopodobnie Maria i Józefa (przyszła żona Emiliana Czyrniańskiego) Czechówny.

„Już po 10 minutach – relacjonował Kuczyński – uczułem wiatr lekki od palców idący do łokcia w ręce lewej, wnet i inne osoby w kole będące uczuły, już to pewne ciepło w końcach palców rozchodzące się przez ręce do ramion, a nawet do twarzy; już to lekkie drżenie w rękach i rodzaj prądu wewnętrznego płynącego od jednej ręki do drugiej, który przypominał wstrząśnienia sprawione przez bardzo słabe prądy magneto-elektryczne, tak zwane libracje” (1853: 2) Po dwudziestu pięciu minutach od chwili rozpoczęcia doświadczenia „noga stołu położona ze strony południowo-zachodniej z trzaskiem posunęła się ku wschodowi blisko o 1½ cala. Odtąd to trzaskanie stołu i towarzyszące mu posunięcie się jednej ze czterech jego nóg powtarzało się już to w krótszych, już to w dłuższych odstępach, tak iż cały stół, którego dłuższe boki pierwotnie równoległe były do dłuższych ścian pokoju, po upływie 40 minut skręcił się widocznie” (1853: 2). Według relacji Kuczyńskiego po pięciu kwadransach od złączenia dłoni stół zaczął poruszać się na tyle intensywnie, że trzeba było wstać i usunąć krzesła, by bez przeszkód poddać się jego ruchom. Następnie stół wykonał trzy obroty, po czym uległ uszkodzeniu, co zakończyło eksperyment.

Kuczyński mimo licznych obowiązków na uczelni brał od 1840 r. czynny udział w pracach Towarzystwa Naukowego Krakowskiego. W 1865 r. został przewodniczącym jego Sekcji Meteorologicznej Komisji Fizjograficznej, a następnie przewodniczącym całej Komisji. W chwili przekształcania Towarzystwa w 1872 r. w Akademię Umiejętności stał się on także jednym z dwunastu jej założycieli oraz sekretarzem Wydziału III, którą to funkcję sprawował aż do śmierci. Ponadto w 1873 r. mianowano go członkiem Towarzystwa Nauk Ścisłych w Paryżu. Oprócz działalności akademickiej sprawował on także opiekę w nad szkołami okręgu krakowskiego, a od 1840 do1848 r. pełnił nawet nieodpłatnie obowiązki dyrektora liceum św. Anny. W latach 1877–1882 był także posłem na Sejm Krajowy Galicji.

                                                                                                                            Anna Mikołejko

Literatura: Dr Stefan Ludwik Kuczyński, 1888, „Pamiętnik Towarzystwa Tatrzańskiego”, t. 12, s. LXXI-LXXII; Kuczyński S., 1853, List o skaczących stołach, „Czas”, nr 87; Stefan Ludwik Kuczyński, [w:] Józefa Czecha Kalendarz Krakowski na rok 1888, 1888, Kraków, s. 171–172.

Słowa kluczowe: stoliki wirujące, eksperyment