Alexandre Saint-Yves, Markiz d'Alveydre, (26.03.1842–5.02.1909), był francuskim myślicielem okultystycznym, którego koncepcje wywarły znaczny wpływ na różne nurty ezoteryczne, koncepcje polityczne i teorie spisku. Znany przede wszystkim jako twórca pojęcia „synarchia” i popularyzator mitu Agarthy w zachodnioeuropejskich środowiskach ezoterycznych, a także jako mistrz duchowy założyciela zakonu martynistów Gerarda Encausse'a (znanego pod pseudonimem Papus). To on sformułował po raz pierwszy ezoteryczną koncepcję Pustej Ziemi.

Biografia. Alexander Saint-Yves d'Alveydre urodził się w Paryżu w rodzinie należącej do elity społecznej i intelektualnej. Jego ojciec był cenionym psychiatrą. Alexandre Saint-Yves rozpoczął studia na akademii marynarki wojennej w Brescie, których nigdy nie ukończył. W latach 1863–1870 mieszkał na wyspie Jersey na Kanale La Manche. W 1870 r. powrócił do Francji. Wziął udział w wojnie francusko-pruskiej, podczas której odniósł rany. Małżeństwo z hrabiną Marią de Riznitch-Keller zapewniło mu znaczny majątek, dzięki któremu mógł poświęcić życie poszukiwaniom intelektualnym, twórczości filozoficznej i eksperymentom okultystycznym. Uważał się za kontynuatora dorobku zmarłego w 1825 r. francuskiego filozofa i okultysty Antoine'a Fabre d'Olivet. Rozpoczął wówczas współpracę z wybitnymi francuskimi wolnomularzami i okultystami. Do jego szczególnie prominentnych współpracowników należeli: poeta, kabalista i założyciel Zakonu Różokrzyża Stanislas de Guaita, znawca historii czarnej magii (przypisuje mu się autorstwo pierwszego rysunku przedstawiającego Bafometa – głowę kozła wpisaną w odwrócony pentagram), dziennikarz i okultysta Josephin Peladan oraz szwajcarski tarocista, kabalista i znawca masonerii Oswald Wirth. Utrzymywał ożywione kontakty z przedstawicielami licznych zakonów i organizacji ezoterycznych. W swoich badaniach koncentrował się na zagadnieniach historii zakonów inicjacyjnych, kabały, astrologii, zaginionych kontynentów i wpływu tajnych stowarzyszeń na losy ludzkości.

Maria de Riznich-Keller zakupiła dla niego posiadłość Alveydre. Od 1880 r. tytułował się „markizem d'Alveydre” (tytuł markiza przyznały mu władze Republiki San Marino).

Bez większych sukcesów próbował uczestniczyć w życiu politycznym Francji, propagując swoje idee.

Koncepcje historiozoficzne i polityczne. Alexandre Saint-Yves d'Alveydre należał do pionierów myślenia konspirologicznego. W jego wizji historiozoficznej oficjalna wizja historii powszechnej jest fałszywa, bowiem w rzeczywistości o losach państw i narodów decydują rozmaite tajne siły i stowarzyszenia zakulisowo wpływające na władców i rządy. Wiedza o nich jest niedostępna dla profanów. Ten punkt widzenia stał się później niezwykle popularny wśród zwolenników różnych wersji teorii spisku.

Najsłynniejszą koncepcją stworzoną przez Saint-Yvesa była wizja synarchii – ustroju idealnego, elitarystycznego i bliskiego merytokracji, wyraźnie inspirowanego Państwem Platona, opierającego się na harmonijnej współpracy między różnymi grupami i klasami społecznymi. W ustroju tym znaczną rolę odgrywać miały rozmaite rady i komisje eksperckie (nadzorujące takie obszary życia społecznego, jak gospodarka, prawo i nauka) oraz stowarzyszenia i organizacje inicjacyjne. Ustrój ten miał być przeciwieństwem anarchii, a razazem rozwiązaniem alternatywnym wobec demokracji i dyktatury. Koncepcje synarchiczne przeniknęły do Polski za pośrednictwem zakonu martynistów, którego adeptami byli między innymi Czesław Czyński i Włodzimierz Tarło-Maziński.

Saint-Yves głosił idee paneuropejskie, w dłuższej perspektywie był także zwolennikiem powołania do życia rządu światowego, który realizowałby w skali globalnej idee synarchiczne.

Koncepcja Agarthy. Alexandre Saint-Yves twierdził, że w 1885 r. spotkał się z grupą oświeconych wschodnich mistrzów-Mahatmów, którzy przekazali mu wiedzę na temat tajemnej krainy istniejącej wewnątrz Ziemi, zwanej Agarthą. Kraina ta miała być zamieszkiwana przez starożytną, mądrą rasę, roztaczającą opiekę nad ludzkością, kierującą historią i kontrolującą władców świata za sprawą telepatycznych przekazów. Jego koncepcja została opisana w opublikowanej w 1886 r. pracy Misja Indii w Europie. Niemal wszystkie egzemplarze książki zostały zniszczone przez samego autora, który przestraszył się konsekwencji rozpowszechnienia się wiedzy o istnieniu Agarthy. Praca została opublikowana w większym nakładzie dopiero w 1910 r. przez jego ucznia Papusa. Księga zyskała dużą popularność w kręgach ezoterycznych, została też wydana w Polsce.

Szerokie rzesze polskich czytelników zostały zaznajomione z koncepcją Agarthy za sprawą twórczości literackiej Ferdynanda Ossendowskiego, który opisał tajemniczy ląd w swojej najpoczytniejszej powieści Przez kraj ludzi, zwierząt i bogów.

Przemysław Sieradzan

Literatura: Godwin J., 1996, Arktos: the polar myth in science, symbolism, and Nazi survival, Kempton; Nataf A., 1994, The Wordsworth Dictionary of the Occult, b. m. w.; Дугин A., 2005, Конспирология, Москва.

Słowa kluczowe: okultyzm, synarchia, Agartha, martynizm, teoria spisku, tajne stowarzyszenia