Maria Przyborowska, (ur.12.10.1892 w Warszawie, zm. 17.03.1978 w Warszawie), generalna sekretarz Polskiego Towarzystwa Antropozoficznego (PTA) w Polsce od 1934 r. Maria Przyborowska była drugą po założeniu PTA (w 1923 r.) i po śmierci Luny Drexler w 1933 r. sekretarz generalną Towarzystwa, przez dziesięciolecia znajdowała się w centrum działalności antropozoficznej w Polsce. Maria była drugim z czworga dzieci znanego warszawskiego lekarza i działacza społecznego, Adama Kazimierza Sulimy-Przyborowskiego. Uczyła się gry na fortepianie i, podczas licznych podróży zagranicznych z rodzicami, języków obcych: francuskiego, niemieckiego, angielskiego, włoskiego i rosyjskiego. Studiowała filologię klasyczną na Uniwersytecie Warszawskim, ale po uzyskaniu dyplomu doktorskiego nie była zainteresowana dalszą pracą naukową. Angażowała się natomiast w działalność Czerwonego Krzyża, pracę w redakcji pisma dla młodzieży „Płomyk”, gdzie mogła realizować swoją pasję literacką.

Z antropozofią zetknęła się poprzez lekturę dzieła Rudolfa Steinera Jak osiągnąć poznanie wyższych światów. W październiku 1922 r. uczestniczyła w pedagogicznym kursie dla młodzieży, prowadzonym przez Steinera w Stuttgarcie. Współdziałała z Luną Drexler i innymi antropozofami na rzecz założenia oddziału krajowego TA w Polsce. Prowadziła bogatą korespondencję z Zarządem Powszechnego Towarzystwa Antropozoficznego w Dornach. Koordynowała pracę w oddziałach PTA. W 1939 r. praca Towarzystwa została zakazana przez niemieckich agresorów, działano jednak dalej w podziemiu w małych grupach. Maria Przyborowska prowadziła takie spotkania w swoim mieszkaniu, koordynowała działalność grup antropozoficznych w innych miejscach, tylko ona wiedziała, gdzie i jakie grupy pracują. W roku 1944 spłonęło jej mieszkanie, a w nim imponujący księgozbiór z dziełami z zakresu historii kultury i antropozofii.

Po wojnie jej mieszkanie ponownie stało się miejscem spotkań polskich antropozofów. Ich praca nadal jednak przebiegała w ukryciu przed władzami. Nad wszystkim (praca podziemna w zakresie m. in. tłumaczeń i rozpowszechniania idei antropozoficznych) czuwała Maria Przyborowska, która znajdowała też czas na indywidualne spotkania i porady. Zmarła nagle w 1978 r. i nie mogła doświadczyć – jak zresztą wiele innych antropozofów pierwszego pokolenia – zmian w polskiej antropozofii: wznowienia pracy antropozoficznej u schyłku PRL oraz reaktywowania TA w Polsce w 1991 r.

Przed wojną należała najpierw do niezależnego od PTA warszawskiego Koła „Słowacki” prowadzonego przez Wigę Siedlecką, a następnie do Warszawskiego Koła Polskiego Towarzystwa Antropozoficznego, którego była współzałożycielką oraz Koła im. Rudolfa Steinera w Warszawie także należącego do struktur PTA. Kartę członkowską nr 11 otrzymała 01.01.1924 r. W dokumentach Polskiego Towarzystwa Antropozoficznego przy jej nazwisku widnieją adresy: Warszawa, Sewerynów 5b–17, Warszawa Oboźna 5, Chocimska 7, Boduena 4 (siedziba PTA).

Katarzyna Arciszewska

Literatura: książka adresowa Polskiego Towarzystwa Antropozoficznego, sygnatura A06.002.004 (Goetheanum Archiv, Rüttiweg 45. Dornach); listy członkowskie i dokumenty grup Polskiego Towarzystwa Antropozoficznego, sygnatura A06.002.016 oraz A02.008.001 (Goetheanum Archiv, Rüttiweg 45. Dornach), Tomasik H., Rudnicki K., 1988, Erinnerungen an Maria Przyborowska, [w:]„Nachrichten für Mitglieder”, Nr. 43; Ziemska M., Maria (Marysia) Przyborowska, Anthroposophie im 20. Jahrhundert, Biographien Dokumentation, http://biographien.kulturimpuls.org/detail.php?&id=1207.

Uzupełnienie

(na podstawie dokumentów z Archiwum Uniwersytetu Warszawskiego).

Maria Kazimiera Przyborowska urodziła się przy ul. Hortensja  nr 1258e 12 października 1892 r. z ojca Adama-Kazimierza i matki Emilii z Rozenblumów. (Odpis ze świadectwa urodzenia, wydanego 20 czerwca 1928 r. w parafii rzym.-kat. Świętego  Krzyża w Warszawie, No. Aktu 457, rok 1893).

Maturę zdawała eksternistycznie w 1912 r. w Krakowie w c.-k. Gimnazjum św. Anny. W Świadectwie Dojrzałości z 17 września 1913 r. stwierdzano jednogłośnie, że jest ona dojrzała do studiów uniwersyteckich.  

Podanie o przyjęcie w poczet słuchaczy Wydziału Filozoficznego Uniwersytetu Warszawskiego złożyła 2 grudnia 1917 r.

W Curriculum vitae pisała „Urodziłam się w roku 1992. W 1908 ukończyłam pensję hr. Platerówny w Warszawie. Następny rok spędziłam w Szwajcarii ucząc się języków. Potem w Warszawie zdawałam egzamin rządowy na stopień nauczycielski. Przez dwa lata następne przygotowywałam się do matury gimn. galicyjskiej, którą zdałam w Krakowie w 1913 r., po czym w Warszawie chodziłam na Kursy Naukowe i na niektóre wykłady Kursów Związku Katolickiego.” (załącznik do podania o przyjęcie na UW).

3 grudnia 1917 r. Komisarz X Okręgu Milicji st. m. Warszawy, zaświadczał, że p. Przyborowska Maria, zamieszkała przy ul. Sewerynów 5 „jest nienagannego prowadzenia”.

Przyborowska została  immatrykulowana 7 grudnia 1917 r., uprzednio zdając egzamin z polskiego (nr albumu UW 2496, wydziału 386).

W semestrze zimowym  r.a. 1917/18 brała udział w ćwiczeniach z zakresu literatury polskiej. Napisała pracę Hektor Wyspiańskiego na tle Iliady. 27 listopada 1918 r. promotor pracy prof. Juliusz Kleiner, kierownik Zakładu Literatury Polskiej UW, pisał, że Przyborowska  „przemyślała problematy gruntownie i samodzielnie, wyniki zaś sformułowała jasno i przekonywująco”. Praca ta została oceniona na ocenę ogolnocelującą

Od lutego 1919 r. pracowała w Sekcji  Informacyjno-Wywiadowczej Polskiego Towarzystwa Czerwonego Krzyża, a od jesieni 1920 r., co najmniej do wiosny 1922 prowadziła Biuro Informacyjno-Wywiadowcze tego Towarzystwa.

W tym okresie Maria Przyborowska nie kontynuowała studiów akademickich, gdyż – jak wynika z dokumentów –  ta praca pochłaniała ją całkowicie.

Wznowiła studia na UW 9 marca 1922 r.

Na kolejnym urlopie  zdrowotnym przebywała od maja 1925 r.

15 czerwca 1928 r. Maria Przyborowska otrzymała dyplom potwierdzający nadanie jej stopnia doktora filozofii w zakresie literaturoznawstwa.

Monika Rzeczycka

Słowa kluczowe: sekretarz generalny, polska antropozofia, Warszawskie Koło Polskiego Towarzystwa Antropozoficznego, Koło „Rudolf Steiner” w Warszawie, Koło „Słowacki” w Warszawie, Powszechne Towarzystwo Antropozoficzne (AAG), PTA