„Przegląd Teozoficzny. Organ Polskiego Towarzystwa Teozoficznego”, pismo ukazywało się nieregularnie w latach 1921–1930 (w roku 1921 na stronie tytułowej znajdowała się informacja, iż pismo „wychodzi raz w miesiącu”; od roku 1922 miało ukazywać się jako dwumiesięcznik; od 1923 r. pismo wychodziło nieperiodycznie). Jego redaktorami byli: Julia Kreczyńska, Henryk Leopold Münch i Ewelina Karasiówna, a wydawcą – Polskie Towarzystwo Teozoficzne (od 1925 r. Spółdzielnia Wydawnicza „Adyar”). Redakcja mieściła się w Warszawie (Wilcza 10/14, następnie Królewska 25/3 i Krucza 23/11). Druk powierzono Drukarni Literackiej w Warszawie (Nowy Świat 22), Zakładowi Graficznemu „Wisłoka” Jasło – Targowica, Drukarni Nakładowej w Warszawie (Hortensja 7) i Drukarni „LECH” w Warszawie (Koszykowa 33).

Zadania „Przeglądu Teozoficznego” jako organu Polskiego Towarzystwa Teozoficznego (PTT) zostały przedstawione w numerze 2 z 1921 r. Należały do nich przede wszystkim „wnoszenie światła prawdziwej wiedzy na drogi ludzkich walk”, „rozbudzanie uczuć czynnego, rzetelnego braterstwa w stosunkach życia codziennego, społecznego i narodowego”, szerzenie tolerancji i szacunku dla ludzkich uczuć, przekonań i wierzeń, „budzenie w duszy ludzkiej drzemiących mocy potęgi, woli i myśli jako czynników przetwarzających życie od podstaw”, wyjaśnianie trudnych zagadnień życia i śmierci, „ujmowanie ewolucji ducha i materii w przejawach życia i w zastosowaniu do zjawisk społecznych” (Od redakcji, „Przegląd Teozoficzny” 1921, nr 2, s. 70). Redakcja „Przeglądu Teozoficznego” zaprezentowała również informacje dotyczące zawartości pisma. Miały się w nim ukazywać artykuły oryginalne oraz tłumaczone z zakresu porównawczych studiów religioznawczych oraz tłumaczenia prac z dziedziny teozofii. Poza tym publikowane miały być prace z dziedziny psychologii, okultyzmu, mediumizmu, spirytyzmu i telepatii, artykuły wyjaśniające z punktu widzenia teozofii przejawy życia zbiorowego z uwzględnieniem ruchów społecznych, oświatowych i wychowawczych oraz przejawy życia indywidualnego. PTT, zgodnie z deklaracją umieszczoną w piśmie, nie brało odpowiedzialności za przekonania religijne, filozoficzne wyrażone w artykułach z podpisem. Odpowiedzialność spoczywała na autorach i tłumaczach. PTT odpowiadało za sprawozdania i artykuły podpisywane przez Zarząd lub Prezesa Towarzystwa.

Wśród autorów tekstów znaleźli się m. in. George Sydney Arundale, Wiesława Banaszewska, Annie Besant, Henryk Borel, Maurycy Chaumel, Irving S. Cooper, Antoni Cwojdziński, Wanda Dynowska (publikowała również pod pseudonimem W. D.), Kamil Flammarion, Adolphe Ferriere, Curuppumullage Jinarajadasa, Upton Sinclair, Józef Świtkowski, Wanda Wasilewska, Ernest Wood. Część z nich należała do stałych autorów czasopisma – ich teksty ukazały się w wielu numerach. Zazwyczaj były to obszerne artykuły, które publikowano w częściach. Znaleźli się również tacy autorzy, których testy zostały opublikowane w jednym numerze.

W „Przeglądzie Teozoficznym” publikowano także utwory literackie, np. wiersze Wandy Dynowskiej (występującej pod pseudonimem Marta Roszanówna), a także Juliana Zacharkiewicza, Romana Rostworowskiego, Agnieszki Pilchowej, Juliusza Deike, Jana Wisły czy Zofii Wojnarowskiej.

„Przegląd Teozoficzny” zawierał również sporo informacji na temat bieżących działań PTT. Publikowane w nim były sprawozdania, relacje i opisy wydarzeń organizowanych zarówno w kraju, jak i za granicą. Przykładem takich tekstów są relacje ze światowych kongresów, zjazdów PTT, sprawozdania i informacje o działalności PTT, sprawozdania z działalności licznych organizacji i związków, których celem był rozwój kultury duchowej, a także kroniki wydarzeń. W numerze 14 z 1928 r. znalazła się tabela zawierająca wykaz 19 ognisk PTT (nazwa, data założenia, przewodniczący, sekretarz, adres). Ta informacja pozwala lepiej wyobrazić sobie zasięg działania teozofów.

Następczynią „Przeglądu Teozoficznego” była „Myśl Teozoficzna”.

Numery „Przeglądu Teozoficznego” znajdują się w zasobach Biblioteki Narodowej oraz zasobach Biblioteki Zakładu Narodowego im. Ossolińskich.

Urszula Patocka-Sigłowy

Literatura: Od redakcji, 1921, „Przegląd Teozoficzny”, nr 2, s. 70.

Słowa kluczowe: „Myśl Teozoficzna”, teozofia, PTT, Polskie Towarzystwo Teozoficzne