Polskie Towarzystwo Metapsychiczne w Warszawie działało w latach 1926–1938. Statutowe cele Towarzystwa zakładały badanie zjawisk paranormalnych oraz popularyzację wiedzy z tego zakresu, a ponadto utworzenie wspólnej płaszczyzny dla zainteresowanych podobnymi zjawiskami i propagowanie idei duchowego odrodzenia ludzkości.

Zebranie założycielskie Polskiego Towarzystwa Metapsychicznego odbyło się 22 listopada 1926 r. Wybrano wówczas dziewięcioosobowy zarząd tymczasowy, a tydzień później – 29 listopada 1926 r. – zwołano pierwsze zebranie. Okazało się ono tak liczne, że na kolejne spotkania wynajęto salę Stowarzyszenia Właścicieli Nieruchomości miasta Warszawy, mieszczącą się w pałacu Treppera przy ul. Miodowej 7, a po kilkunastu miesiącach posiedzenia przeniesiono do kamienicy Strońskiego przy ul. Nowy Świat 1.

13 maja 1927 r. Komisariat Rządu na m. Warszawę zatwierdził Statut Towarzystwa, co pozwoliło ukonstytuować się stałemu zarządowi w składzie: Atenogenes Pawlikiewicz (1882–1941) – prezes, Daniel Drucki (możliwe, że 1892–1940) – I wiceprezes, Andrzej Kowieski (1891–1949) – II wiceprezes, Brunon Powała-Grosicki (1883–1932) – kierownik naukowy, Stanisław Tarwid (możliwe, że 1889–1982) – sekretarz, Stefan Kowalski (1870 lub 1871–1934) – skarbnik, Stanisław Golędzinowski (możliwe, że 1872–1935) – gospodarz klubu. Ponadto 10 stycznia 1927 r. walne zgromadzenie jednogłośnie mianowało Ksawerego Watraszewskiego, pseud. Franciszek Habdank (1853–1929), prezesem honorowym. W 1929 r. Atenogenesa Pawlikiewicza zastąpił Stefan Kowalski, wiceprezesem natomiast został dr. med. Zdzisław Szymoński (1904–1978), który 15 marca 1930 r, wyjechał do Peru, by nieść pomoc medyczną polskim emigrantom.

Towarzystwo regularnie organizowało odczyty i pokazy dla własnych członków oraz zaproszonych gości. Wśród prelegentów znaleźli się m. in. Jadwiga Domańska (1889–1967), Stefan Trojanowski, Prosper Szmurło (1879–1942), Stefan Łubieński (1894–1975), płk. Józef Drużyna-Krukowski, Stefan Kowalski, Kazimierz Radwan-Pragłowski (1889–1959), a także Ksawery Watraszewski, który aż do swej śmierci w 1929 r. regularnie wygłaszał sprawozdania i odczytywał przekazy uzyskane podczas eksperymentów przeprowadzanych z Jadwigą Domańską. W tym czasie spotkania te uświetniały również seanse z medium Janem Guzikiem (1873–1928). Później w gronie prelegentów znaleźli się także Tadeusz Sokołowski (1877–1966), Aleksander Freyd (1897–1940), Adrian Czermiński (1901–1982), Stefan Ossowiecki (1877–1944), Stefan Rzewuski (prawdop. 1876–po 1940), S. Witkiewicz (możliwe, że Stanisław Ignacy Witkiewicz, pseud. Witkacy, 1885–1939), czy Maria H. Szpyrkówna (1893–1977). Towarzystwo przeprowadziło również szereg doświadczeń, m. in. z tak głośnymi wówczas ekstrasensami jak Arnold Radwan-Radziszewski (1893–po 1937), Władysław Zabłocki (pseud. Żwirlicz, 1913–prawdop. 1970), Marian Grużewski (1885–1963), czy Sabira Churamowicz (ok. 1901–1947).

Od 1927 r. Towarzystwo zaczęło wspierać finansowo i merytorycznie „Zagadnienia Metapsychiczne”, a jednocześnie Brunon Powała-Grosicki objął stanowisko redaktora pisma. W roku następnym jednak z funkcji tej ustąpił na rzecz Kazimierza Radwana-Pragłowskiego, lecz nadal pozostał w Komitecie Redakcyjnym.

W 1933 r. stanowisko prezesa – prawdopodobnie w związku z pogarszającym się stanem zdrowia Stefana Kowalskiego – zostało powierzone gen. inż. Eugeniuszowi Kątkowskiemu, 1860–1943 (Niezwykły eksperyment… 1933: 2). Natomiast w grudniu 1934 r. funkcję tę przejął Tadeusz Sokołowski. Wiceprezesami wówczas zostali Aleksander Freyd i Maria H. Szpyrkówna, którą z początkiem 1936 r. zastąpił Alfons Gravier (1872–1953) (Kronika 1936: 1). Ponadto Stefan Rzewuski objął stanowisko sekretarza, Olga Czyżewska – skarbniczki, a Adrian Czermiński – bibliotekarza (Szpyrkówna 1935: 24, 25). Przy Zarządzie powołano też Komisję Eksperymentalną, która de facto działała już wcześniej, lecz nie była wyodrębniona. W tym czasie organizacja, dzięki uprzejmości Stowarzyszenia Nauczycieli, korzystała z lokalu przy ul. Brackiej 18, gdzie regularnie urządzała pokazy i prelekcje skupiające od 60 do 100 osób. Tam też mieściła biblioteka Towarzystwa zasilana w znacznym stopniu z darów.  

Z upływem czasu zaczęto jednak coraz poważniej rozważać ideę połączenia działających w Warszawie towarzystw zajmujących się podobną problematyką. Zwołano więc 28 maja 1937 r. w Warszawie przy ul. Brackiej 18 walne zebranie, na którym m. in. dyskutowano tę kwestię („Kurier Warszawski” 1937: 20). Ostatecznie 10 marca 1938 r. trzy towarzystwa zajmujące się badaniami zjawisk paranormalnych – Towarzystwo Badań Psychicznych, Warszawskie Towarzystwo Psycho-Fizyczne oraz Polskie Towarzystwo Metapsychiczne – połączyły się w jedno Polskie Towarzystwo Parapsychologiczne (Zjednoczenie się towarzystw... 1938: 1).

Anna Mikołejko

Literatura: Grosicki B., 1927, Polskie Towarzystwo Metapsychiczne w Warszawie, „Zagadnienia Metapsychiczne”, nr 13/16, s. 68–70; Kronika, 1936, „Kurier Metapsychiczny” nr 4, s. 1, [w:] „Ilustrowany Kurier Codzienny”, nr 56; Niezwykły eksperyment inż. Ossowieckiego. Przeniesienie się duchem do Londynu i odtworzenie rysunku ukrytego, 1933, „ABC”, nr 303, s. 2; „Kurier Warszawski” 1937, nr 136, s. 20; Szpyrkówna M. H., 1935, Przegląd Metapsychiczny. Z działalności Polskiego Tow. Metapsychicznego w Warszawie, „Lotos”, nr 1, s. 24, 25; Zjednoczenie się towarzystw metapsychicznych w Warszawie, 1938, „Kurier Metapsychiczny” nr 5, s. 1, [w:] „Ilustrowany Kurier Codzienny”, nr 114.

Słowa kluczowe: Atenogenes Pawlikiewicz, Daniel Drucki, Andrzej Kowieski, Brunon Powała-Grosicki, Stanisław Tarwid, Stefan Kowalski, Stanisław Golędzinowski, Ksawery Watraszewski, Stefan Kowalski, Zdzisław Szymoński, Jadwiga Domańska, Stefan Trojanowski, Prosper Szmurło, Stefan Łubieński, Józef Drużyna-Krukowski, Kazimierz Radwan-Pragłowski, Jan Guzik, Tadeusz Sokołowski, Aleksander Freyd, Adrian Czermiński, Stefan Ossowiecki, Stefan Rzewuski, Stanisław Ignacy Witkiewicz, Maria H. Szpyrkówna, Arnold Radwan-Radziszewski, Władysław Zabłocki, Marian Grużewski, Sabira Churamowicz, Eugeniusz Kątkowski, „Zagadnienia Metapsychiczne”, Towarzystwo Badań Psychicznych, Warszawskie Towarzystwo  Psycho-Fizyczne, Polskie Towarzystwo Parapsychologiczne