„Odrodzenie. Miesięcznik poświęcony sprawom odrodzenia człowieka i badaniom zjawisk duchowych”, miesięcznik ukazywał się w latach 1921–1928. Od grudnia 1925 r. pismo ukazywało się jako organ Bractwa Odrodzenia Narodowego. Od tego numeru publikowano w nim sprawozdania z posiedzeń Walnych Zjazdów, sprawozdania roczne z działalności kół BON, informacje o programie Bractwa. Jego pierwszym redaktorem oraz wydawcą był Józef Chobot, od zeszytu 1 z 1926 r. redaktorem został Aleksander Borys. Redakcja pierwotnie mieściła się w Cieszynie, a następnie w Katowicach (ul. Holteia 45 – od zeszytu 6 z 1922 r., szkoła Rütgera – od zeszytu 10 z 1922 r., ul. Plebiscytowa 23 – od zeszytu 12 z 1924 r.). Pismo drukowano w Drukarni Henryka Nowaka w Cieszynie oraz Drukarni „Goniec Śląski” w Katowicach (zeszyt 7 w 1923 r.) i Drukarni „Gazety Robotniczej” w Katowicach (od zeszytu 8 w 1923 r.). Objętość numeru: rocznik pierwszy – 20 stron (dwukolumnowy układ strony), od rocznika drugiego – 24–40 stron (jednokolumnowy układ strony). Częstotliwość ukazywania się: miesięcznik.

Hasłem przewodnim pisma, a zarazem elementem tytułu było odrodzenie. Pisał o nim w tekście rozpoczynającym pierwszy numer miesięcznika jego redaktor i wydawca Józef Chobot: „Odrodzenie […] to równocześnie śmierć starego człowieka, aby nowy człowiek mógł się narodzić, a więc odrzucenie, otrząśnienie starego człowieka, starego ciała, myśli, uczuć, dążeń, nałogów, przyzwyczajeń a zrodzenie, rozbudzenie i przyswojenie sobie nowych, czystszych, wyższych pierwiastków trzechskładowej natury ludzkiej” („Odrodzenie” 1921, z. 1, s. 2). Pismo stosunkowo szybko zostało zauważone na rynku wydawniczym. Jego krytyka została opublikowana w numerze 6–7 miesięcznika „Prąd”. O miesięczniku pisał również ks. Szramek w piśmie „Głos nad Odrą”.

W artykule otwierającym drugi rocznik została zaprezentowana rewizja pierwotnego programu. Chobot zwrócił uwagę na konieczność podwojenia dotychczasowych wysiłków, a przede wszystkim założenie i zorganizowanie zapowiadanego Bractwa Odrodzenia Narodowego, założenie spółdzielczej drukarni, o której informowano w kilku numerach rocznika pierwszego, kontynuację serii wydawniczej Książnicy Wiedzy Duchowej.

Do autorów, których teksty (w tym wiersze) były publikowane w „Odrodzeniu” należeli m .in.: Abdul-Baha Abbas, William Walter Atkinson (publikował pod pseudonimem Jog Ramacharaka), Ester Ażetyc, Elbert Benjamine (publikował pod pseudonimem C. C. Zain), Bharata, Helena Bławatska, Stanisław Bogdanowicz, Stanisław Breyer, Harward Carrington, Jadwiga Chlipalska, Józef Chobot (publikował również pod pseudonimem J. Ch.), Karol Chobot, Kazimiera Chobotowa, Léon Denis, Józef Domżał, Władysław Fołta, Frank Glahn, Gabriel Gobron, Leonia Górska (publikowała pod pseudonimem Maryloon), Artur Górski, Carl Louis von Grasshoff (publikował pod pseudonimem Max Heindel), Stanisława Hausnerowa (publikowała pod własnym nazwiskiem lub pseudonimem Iris), William James, Janisław Jastrzębowski, Józef Kapuściński, Kajetan Kędzierski, Tomasz z Kempis, Anna Kingsford, Wojciech Klimaszewski, Władysław Kołodziej, Maria Konopnicka, Jerzy Kozerawski, Janina Kreczyńska, Paweł Kubisz, Donat Lesiowski, Kachna Łęczynianka, Adam Marszcz, Marie Maurice-Pierre, Władysław Nałęcz-Wojciechowski, Andrzej Nowakowski, Marian Obniski, Roman Ostoja, Andrzej Ostrówka, Konstanty Pater, Wanda Pater, Agnieszka Pilchowa (publikowała pod własnym nazwiskiem oraz pseudonimami A. P., Agni P., A. Wysocka), Jan Petrasz, Andrzej Podżorski, Wincenty Pol, Eugeniusz Polończyk, Franciszek Preiss, Carl du Prél, Karol Richert, Francis F. Rouanet, Józef Rychter, Jan Sas-Zubrzycki, Paul Sédir, Wojciech Skąpski, Juliusz Słowacki, Jan Starża-Dzierżbicki, Henryk Staszewski, Jędrzej Swirszczewski, Sylwester Swoboda, Zygmunt Szumski, Eugenia Średnicka, Józef Świtkowski (publikował pod własnym nazwiskiem lub pseudonimem Świt), Tohelles, Lew Tołstoj, Józef Towpik, Bolesław Trebor, Irena Trzaskowska (część tekstów opublikowała jako Irena Trzaskowska-Wołynianka i Irena Trzaskowska z Łucka), Walery Uszaków, Albin Valabregue, Franciszek Ksawery Watraszewski (publikował pod pseudonimem F. Habdank), Adam Wilusz, Swami Wiwekananda, Wacław Wojciechowski, Zygmunt Wojtanowicz, Józef Maria Hoene-Wroński, Adam Zys. Część tekstów została opublikowana bez podania nazwiska autora.

W zeszycie listopadowym z 1922 r. zainicjowano Dział astrologiczny, natomiast w zeszycie październikowym z 1922 r. zainicjowana została rubryka pod tytułem Kronika. Znalazły się w niej zaproszenia na odczyty i relacje z ważnych wydarzeń, informacje o działaniach redakcji, kongresach (Międzynarodowy Kongres Metapsychiczny w Warszawie 1923, Pierwszy Europejski Kongres Astrologów w Monachium 1922, Trzeci Kongres Międzynarodowy Psychologii Eksperymentalnej 1923, IV Kongres Astrologiczny 1925, Kongres Spirytystyczny w Paryżu 1925, Kongres Teozoficzny „Zakonu Gwiazdy Wschodu” w Holandii 1925). Do stałych działów pisma zaliczyć można również Świątynię Dumania, Ruch wydawniczy, Kącik Reform i Listy do Redakcji.

„Odrodzenie” było pismem, które umożliwiało propagowanie nowych inicjatyw (Bractwo Odrodzenia Narodowego, Towarzystwa Psychologiczne, Towarzystwo Studiów Ezoterycznych, Towarzystwo Literatów Ludowych), reklamę czasopism (np. „Głos Wschodu”, „Polska Odrodzona”, „Przegląd Teozoficzny”, „Przewodnik Zdrowia”, „Siew Wolności”, „Świat Niewidzialny”, „Trybuna Polska”, „Wiedza Filozoficzna”, „Wolna myśl”, „Zagadnienia Metapsychiczne”), książek i serii wydawniczych (Książnica Wiedzy Duchowej, Polska Literatura Mesjanistyczna, Wydawnictwa W. Lutosławskiego), punktów dystrybucji różnych wydawnictw (Księgarnia Filozoficzno-Ezoteryczna „Sędziwój – Wroński”, Warszawa ul. Długa 8a, która prowadziła sprzedaż książek, wypożyczalnię i czytelnię prac filozoficznych i ezoterycznych, księgarnia wydawnicza Trzaski – Everta i Michalskiego w Warszawie). Redakcja podejmowała także działania prospołeczne (np. apel do Ministerstwa Rolnictwa, Zdrowia i Oświecenia Publicznego w sprawie upraw, zbioru i zastosowania ziół w celach leczniczych, odezwa do uczestników Światowego Kongresu Pokoju). W miesięczniku publikowane były także ogłoszenia o usługach astrologów, magnetyzerów.

Redakcja pisma starała się utrzymywać kontakt z czytelnikami. Służyły temu apele o współtworzenie tekstów – przesyłanie prawdziwych, wiarygodnych sprawozdań i opisów zjawisk nadprzyrodzonych. Organizowane były także spotkania z czytelnikami i sympatykami pisma. Publikowane były także listy przysyłane do redakcji

Pismo było wydawane ze środków pochodzących od prenumeratorów oraz od darczyńców, których nazwiska oraz wysokość wpłat publikowano na łamach miesięcznika. Zainicjowano także założenie spółdzielczej drukarni. W miesięczniku publikowana była informacja o udziałowcach i wpłaconych środkach.

Numery pisma dostępne są w zbiorach Śląskiej Biblioteki Cyfrowej: https://www.sbc.org.pl/publication/9260 (dostęp 26.03.2019).

Urszula Patocka-Sigłowy

Literatura: „Odrodzenie”, 1921–1928.

Słowa kluczowe: Bractwo Odrodzenia Narodowego, Józef Chobot