Hanna Krzemieniecka, właśc. Janina z Bobińskich Furs-Żyrkiewiczowa (1865 lub 1866–1930), teozofka, pisarka, tłumaczka i działaczka społeczna.

Hanna Krzemieniecka urodziła się na Ukrainie w majątku Horodyszcze, według przedwojennych biogramów i nekrologów w 1865 r. Jej ojcem był Sylwan Bobiński, lekarz i patriota, który podczas studiów w wileńskiej Akademii Medyko-Chirurgicznej zniszczył na oczach żandarmów listę uczestników spisku Szymona Konarskiego (1838). Został za to wzięty na męki, a następnie zesłany. Po uwolnieniu w listopadzie 1841 r., mimo czynionych mu trudności, ukończył studia lekarskie na Uniwersytecie Kazańskim i powrócił do Horodyszcza, ponieważ resztę jego dużego majątku skonfiskowano. Matka Janiny, Pelagia z Sochaczewskich, kobieta wątła, lecz o silnym charakterze, przede wszystkim wspólnie z mężem starała się dać wykształcenie dzieciom.

Janina już jako nastoletnia dziewczynka zaczęła pisać. Gdy dorosła, wyszła w 1886 r. za mąż za pułkownika, a następnie generała Walerego Furs-Żyrkiewicza (1844 lub 1847–1906). Małżonkowie zamieszkali początkowo w Kijowie, w 1895 r. przenieśli się do guberni tambowskiej, a później do Kurska. W 1900 r. Krzemieniecka zamieszkała w Warszawie, przy ul. Wilczej 52. Decyzja ta była podyktowana troską o dzieci, chciała bowiem, by dorastały w polskim otoczeniu. Wówczas też debiutowała nowelą Przed wyrokiem (1901). Wkrótce do Warszawy przyjechał jej mąż, który na początku wojny rosyjsko–japońskiej (1904–1905) ustąpił ze stanowiska dowódcy twierdzy władywostockiej. Niedługo potem Walery zmarł na zapalenie opon mózgowych, a Krzemieniecka oddała się intensywnej pracy literackiej i społecznej. W proteście przeciwko rusyfikacji szkoły urządzała ona we własnym mieszkaniu zakonspirowane odczyty, posiedzenia i wykłady w języku polskim, wygłaszała też prelekcje w Stowarzyszeniu Równouprawnienia Kobiet, m. in. na temat bankructwa doktryn materialistycznych.

Sprzeciw wobec materializmu zbliżył ją do teozofii. Krzemieniecka przełożyła wówczas Główne zarysy teozofii (1911) Théophile’a Pascala (1860–1909), lekarza i jednocześnie sekretarza generalnego Francuskiej Sekcji Towarzystwa Teozoficznego. Rok wcześniej wydała też powieść A gdy odejdzie w przepaść wieczną... Romans zagrobowy (1910). która w beletrystycznej formie upowszechniała poglądy teozoficzne. Książkę tę ilustrował Kazimierz Stabrowski, założyciel Warszawskiego Towarzystwa Teozoficznego.

Po wybuchu I wojny światowej Krzemieniecka włączyła się w organizację Towarzystwa Pomocy Ofiarom Wojny i została członkinią jego Zarządu. Działała też w Lidze Kobiet Polskich. Po wojnie rozpoczęła współpracę z miesięcznikiem „Walka z Bolszewizmem”, ponadto pisała nowele i powieści, a nawet rozprawki filozoficzne. Między innymi powstały wówczas takie książki jak Lecą wichry (1923), za którą otrzymała pierwszą i jedyną nagrodę w Konkursie Jubileuszowym „Kuriera Warszawskiego”, czy Fatum (1928). Nagrodzona została też, w konkursie ogłoszonym przez „Wiedzę Filozoficzną”, jej rozprawa Walka z Duchem i Ducha zwycięstwo. Ponadto Krzemieniecka publikowała przekłady np.: J[agadish] C[handra] Chatterji (1838–1881), Filozofia ezoteryczna Indii (1926) czy Walka Międzynarodówki bolszewickiej z religią (1927). W jej tece pośmiertnej znalazły się także takie utwory, jak dramat W pętach idei oraz opowiadania Więzień niemocy i Wrażenia balowe, publikowane pośmiertnie w „Warszawskim Dzienniku Narodowym” 1936 od nr 219B.

Anna Mikołejko

Literatura: Moszczeńska I., 1930, Ś.p. Janina z Bobińskich Żyrkiewiczowa „Hanna Krzemieniecka”, „Tygodnik Ilustrowany”, nr 9, s. 173; Smolarski M., 1934 lub 1935, Hanna Krzemieniecka. Dzieje myśli i twórczości, Warszawa.

Słowa kluczowe: teozofia, powieść okultystyczna, powieść spirytystyczna, pisarki-okultystki, literatura piękna inspirowana okultyzmem