Paweł Mitręga, (ur. 7.05.1876 w Nydku na Śląsku Cieszyńskim – zm. 21.11.1942 w Zakopanem), właściciel drukarni, wieloletni przewodniczący Korporacji Grafików w Cieszynie, wydawca blisko związany ze środowiskiem ezoteryków z Wisły.

Po ukończeniu szkoły ludowej Paweł Mitręga terminował w cieszyńskiej drukarni Karola Prochaski. Po 1900 r. otworzył Drukarnię Polską w Boguminie. W 1905 r. zamieszkał w Cieszynie, gdzie przy ul. Nowe Miasto otworzył własny zakład drukarski, a kilka lat później przeniósł go na ul. Ciężarową (dziś Michejdy). Mitręga korzystał wówczas z koncesji Towarzystwa Domu Narodowego w Cieszynie, wpłacając z dochodów firmy 1% na cele Macierzy Szkolnej, Tow. Domu Narodowego i Tow. Pomocy Naukowej. Firma Mitręgi nosiła nazwę Drukarni Towarzystwa Domu Narodowego (P. Mitręga) i – jak pisze Ludwik Brożek była pierwszą polską drukarnią w Cieszynie. Specjalizowała się w kalendarzach i pismach w języku polskim, wydając następujące tytuły: „Dziennik Cieszyński (od 1906 r.), „Głos Ludu Śląskiego”, „Jutrzenka”, „Miesięcznik Pedagogiczny”, „Poseł Ewangelicki”, „Przegląd Polityczny”, „Przyjaciel Dziatek”, „Przyjaciel Ludu”, „Rolnik Śląski”, „Słowo Żywota”, „Zaranie Śląskie”. Mitręga realizował zamówienia cieszyńskiego Tow. Wydawniczego, Polskiego Tow. Pedagogicznego na Śląsku, Tow. Ewangelickiego Oświaty Ludowej. W latach I wojny światowej drukował „Wiadomości Polskie”, wydawane przez Naczelny Komitet Narodowy, a po jej zakończeniu materiały propagandowe związane z zapowiedzianym plebiscytem na Śląsku Cieszyńskim. Drukarnia Mitręgi w okresie międzywojennym była dużą, dobrze prosperującą firmą, w której pracowało ok. 50 osób. Po wybuchu drugiej wojny światowej śląski poligraf opuścił Cieszyn i wyjechał do swego domu w Zakopanem. Prześladowany przez gestapo, zmarł w czasie przesłuchania lub w drodze na przesłuchanie 21 listopada 1942 r. Paweł Mitręga spoczywa na cmentarzu zakopiańskim w grobowcu Koprowskich.

Związki Pawła Mitręgi z ezoterykami wciąż czekają na dokładne zbadanie. Dotąd nie udało się dotrzeć do korespondencji wydawcy z przedstawicielami tego środowiska, jednak co najmniej od początku lat trzydziestych bliskie relacje musiały łączyć go z liderami polskiej ezoteryki, przede wszzystkim skupionymi wokół „Hejnału” i „Lotosu”: Janem Hadyną i Marią Florkową, a być może także z innymi autorami wydawanych przez niego publikacji okultystycznych: Agnieszką Pilchową, Tomirą Zori, Augustynem Prenglem, Józefem Chobotem czy Józefem Świtkowskim. W unikalnym pierwszym numerze powojennego wydania ezoterycznego czasopisma „Lotos”, redakcja (Jan Hadyna) wspominała zmarłych w czasie wojny współpracowników pisma: „Jedni z Nich przez cały okres wydawania «Lotosu» szli z nami ramię w ramię, zasilając nas współpracą i serdeczną przyjaźnią (ś.p. P. Mitręga, właściciel drukarni był najtroskliwszym opiekunem naszego pisma)”. Rzeczywiście, wśród najważniejszych wydań ezoterycznych okresu II RP duża część wyszła spod prasy Pawła Mitręgi. Wydaje się, że jedną z najważniejszych platform porozumienia Mitręgi z ezoterykami mógł być wątek patriotyczny, wyjątkowo mocno akcentowany w pismach polskich ezoteryków.

Oto wybór najważniejszych publikacji drukowanych w Cieszynie przed 1939 r.:

A. Czerbak, Magnetyzm ludzki i jego lecznicza potęga: z wyciągiem zapisków i listów dziękczynnych w tekście, Poznań [Cieszyn] 1928;

[A. Pilchowa], Pamiętniki jasnowidzącej z wędrówki życiowej poprzez wieki: poprzedzone wstępem o istocie jasnowidzenia, nowej erze etc. i uzupełnione dodatkiem, w którym przytoczono m.i. szereg przykładów na przejawianie się prawa karmy i reinkarnacji w życiu znanych powszechnie ludzi, t. 1, Wisła [Cieszyn] 1930;

A. P. [Pilchowa], Zmora: powieść okultystyczna osnuta na tle prawdziwych przeżyć, Wisła [Cieszyn] 1932;

F. A. Prengel, Astrologia medyczna: zwięzły podręcznik astro-medycyny: patologia, diagnoza, terapja: jak rozpoznawać i leczyć choroby na podstawie naukowego horoskopu astrologicznego?, Wisła [Cieszyn] 1932;

Agnieszka P. [A. Pilchowa], Spojrzenie w przyszłość, Wisła [Cieszyn] 1933;

T. Zori, Ukryta potęga muzyki, Wisła [Cieszyn] 1933;

T. Zori, Religja Ryszarda Wagnera, Wisła 1934;

J. Głóg, Zioła lecznicze: botanika okultystyczna: astrologja herbalna: medycyna hermetyczna, Kraków [Cieszyn] 1934;

„Świt” [J. Świtkowski], Pogłębienie religji, Wisła 1934;

J. Świtkowski, Droga w światy nadzmysłowe: radża-joga nowoczesna, Wisła [Cieszyn] 1936;

J. Świtkowski, Magnetyzm żywotny (Mesmeryzm) i jego własności lecznicze, Kraków [Cieszyn] 1936;

J. Świtkowski, Kwiaty lotosu i kundalini a gruczoły dokrewne: studjum krytyczne, Kraków [Cieszyn] 1937;

 J. Ochorowicz, O sugestji myślowej, tł. Janina Dembowska-Duninowa, Kraków [Cieszyn] 1937;

J. Chobot, Nowoczesny ruch spirytualistyczny ze szczególnym uwzględnieniem Polski, Wisła [Cieszyn] 1937;

S. Czarnowski, Podział przestrzeni i jej ograniczenie w religii i magii, Warszawa [Cieszyn] 1939.

Monika Rzeczycka

Literatura: Brożek L., Mitręga Paweł, Polski Słownik Biograficzny, t. XXI, Warszawa 1976, https://www.ipsb.nina.gov.pl/a/biografia/pawel-mitrega (dostęp 10.05.2020); Lista zmarłych współpracowników „Lotosu”,[1947], „Lotos. Czasopismo poświęcone rozwojowi i kulturze życia wewnętrznego” , nr 1, R. VII/1, bez numeracji stron; Listopad 2017 w cieszyńskim PTEw, „Polskie Towarzystwo Ewangelickie społeczność polskich ewangelików”, https://www.ptew.org.pl/2017/12/listopad-2017-w-cieszynskim-ptew/ (dostęp 10.05.2020).

Słowa kluczowe: Wisła, Cieszyn, „Lotos”, drukarnie, działalność wydawnicza, Jan Hadyna, Józef Świtkowski, Maria Florkowa, Agnieszka Pilchowa, Józef Chobot