Tajemnice Jogów. Cudowny świat między rzeczywistością, a sferą urojeń, autor: M.E.B. (właśc. Grigorij Ottonowicz Mebes, 1868–1930; na okładce książki widnieją jedynie inicjały), Warszawa: „Rój”, druk: „Drukarnia Polska”, 1930, seria: Biblioteczka Historyczno-Geograficzna nr 149, cykl: „Świat Dziwów”, 65 stron; wersja zdigitalizowana dostępna w Cyfrowej Bibliotece Narodowej (dostęp ograniczony ze względu na prawa autorskie). Książka zawiera spis i krótkie omówienie najbardziej znanych i najczęściej opisywanych w literaturze „cudownych”, „nadprzyrodzonych”, „nadzwyczajnych” zdolności i umiejętności joginów, sadhu, fakirów (terminy są stosowane synonimicznie), w posiadanie których weszli na drodze skrajnych praktyk ascetycznych lub działań magicznych. Wymienia się m. in. praktykę pięciu ogni (dhūni-tap) polegającą na długotrwałym siedzeniu w słońcu, w kręgu ognia lub pomiędzy ogniskami; wpatrywanie się w słońce; siedzenie na desce nabitej ostrymi gwoźdźmi; przebijanie języka ostrymi narzędziami; trzymanie podniesionej w górę ręki aż do czasu obumarcia kończyny (ūrdhvabāhu), pozycje jogi utrzymywane przez długi czas (np. lotos, padmasan); skrajne, wielomiesięczne posty i milczenie. Wśród zdolności nadnaturalnych, określanych także mianem okultystycznych autor wskazał m. in.: tzw. cud drzewa mangowego (zakopane przez jogina nasiono mangowca wyrasta w szybkim tempie pod wpływem jego wzroku i siły koncentracji); zdolności jasnowidzenia, wpływania na losy człowieka, uzdrawiania, lewitowania, materializowania przedmiotów i psychokinezy; powracania do życia po śmierci, wywoływania stanu śmierci pozornej; odporności na śmiertelne trucizny. Zdaniem autora zjawiska te pozostają niemożliwe do zrozumienia dla człowieka Zachodu, ze względu na fakt, że wizja rzeczywistości materialnej i niematerialnej Indii i Zachodu są całkowicie odmienne i nie poddają się przekładowi międzykulturowemu. Zjawiska te dają się wytłumaczyć narzędziami naukowymi (hipnoza, sugestia masowa, trening fizyczny), ale jedynie połowicznie, gdyż, jak pisze autor, zawsze „napotykamy pewną granicę, poza którą poczynają się mroki misterjów”. Autor korzystał, prawdopodobnie pośrednio, m. in. z prac: Louis Jacolliot, Occult Science in India (1919); Richard Schmidt, Fakire und Fakirtum im alten und modernen Indien: Yoga-Lehre und Yoga-Praxis nach den indischen Originalquellen (1908); Richard Garbe, On the Voluntary Trance of Indian Fakirs (1900); Johna Campbell Oman, The Mystics Astetics and Saints of India (1905). Spis treści: Indje: kraj wiedzy tajemnej / Umartwianie ciała / Cud drzewa mango / Tajemnice jogów / Świat zjaw / Bezsilna śmierć / Sugestja? / Przewidywanie przyszłych zdarzeń / Władza nad śmiercią / Przezwyciężanie prawa ciężkości / Tajemnicza twarz Buddy.

Agata Świerzowska

Literatura: M.E.B., 1930, Tajemnice Jogów. Cudowny świat między rzeczywistością, a sferą urojeń, Warszawa.

Słowa kluczowe: joga, jogin, sadhu, fakir, Indie, asceza