Leon Manteuffel-Szoege, (ur. 05.05.1904 – zm. 26.03.1973), profesor chirurgii, wybitny kardiochirurg, twórca szkoły chirurgii serca i klatki piersiowej, uczony, dydaktyk, autor ok. 130 publikacji naukowych, odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (1954, za zasługi w pracy naukowej i dydaktycznej w dziedzinie medycyny), Złotym Krzyżem Zasługi (1952, za zasługi w pracy zawodowej), Odznaką honorową „Za wzorową pracę w służbie zdrowia” (1951). Humanista, artysta (zajmował się amatorsko rzeźbą), autor wspomnień o Aleksandrze Pozzo (manuskrypt). Studiował medycynę na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Warszawskiego, uzyskując dyplom w 1928 r. Jako stypendysta Towarzystwa Lekarskiego Warszawskiego w r. 1938/39 odbył staż w Institut du Canser i Institut du Radium w Paryżu, a także w klinice chirurgicznej w Lionie i Strasburgu oraz pracowni biologicznej pod Bazyleą. We wrześniu 1939 r. pracował na oddziale chirurgicznym Szpitala Wolskiego w Warszawie. W czasie wojny pracował naukowo, a także czynnie jako lekarz, uczestniczył w tajnym nauczaniu studentów medycyny. Kapitan Armii Krajowej (pseudonim Krab), uczestniczył w działalności konspiracyjnej. W czasie Powstania Warszawskiego pracował w Szpitalu Wolskim. Od 1.04.1945 r. ordynator oddziału chirurgicznego Szpitala Wolskiego. Do śmierci pracował w tymże oddziale, zamienionym nieco później na Klinikę Chirurgiczną Instytutu Gruźlicy. Habilitował się w 1947 r., profesorem nadzwyczajnym został w 1954, a profesorem zwyczajnym w 1964 r. Był w stałym kontakcie z chirurgią światową, uczestniczył w zagranicznych stażach, szkoleniach, konferencjach naukowych (m. in. Szwecja, Szwajcaria, Rosja, Czechosłowacja); dzięki swoim kontaktom profesjonalnym i zdobytemu tam doświadczeniu mógł przywozić do kraju nowoczesną aparaturę medyczną oraz wprowadzać nowe metody operacyjne. Na początku lat 30-tych ożenił się z lekarką, specjalistką w dziedzinie chorób płuc, Barbarą Kampioni, przyrodnią siostrą Natalii Turgieniewej-Pozzo (żony Aleksandra Pozzo) i Asi Turgieniewej (żony Andrieja Biełego). Przez żonę Manteuffel nawiązał kontakt z antropozofią. W dokumentach archiwalnych Polskiego Towarzystwa Antropozoficznego znaleziono informację o jego przynależności do Warszawskiego Koła Polskiego Towarzystwa Antropozoficznego i Koła im. Rudolfa Steinera w Warszawie, natomiast wg biogramu w Forschungstelle Kulturimpuls (autorstwa Marii Ziemskiej) Manteuffel wstąpił w 1947 r. bezpośrednio do Powszechnego Towarzystwa Antropozoficznego (AAG) z siedzibą w Dornach. Pozostawał w przyjaźni z polskimi antropozofiami, m. in. z Bohdanem Chrzanowskim, Marią Przyborowską. Ojciec chrzestny Wandy Chrzanowskiej, polskiej antropozofki, urodzonej w 1939 r., która w swych prywatnych zbiorach przechowuje pamiątki (publikacje, korespondencja prywatna, zdjęcia) po Manteufflu. W latach wojennych i powojennych, gdy działalność antropozoficzna musiała przyjąć formy konspiracyjne, cotygodniowe spotkania antropozofów odbywały się także w prywatnym mieszkaniu Manteuffla i jego żony. Zarówno w kręgach antropozoficznych, jak również w środowisku naukowym propagował naukę o sercu według poglądów Rudolfa Steinera, autor znamiennej w tym kontekście pracy O ruchu krwi, w której wykazuje, że krew posiada własną energię motoryczną i jej ruch jest niezależny od pracy serca, będącego nie główną pompą, a organem wspierającym krwiobieg.

Katarzyna Arciszewska

Literatura: książka adresowa Polskiego Towarzystwa Antropozoficznego, sygnatura A06.002.004 (Goetheanum Archiv, Rüttiweg 45. Dornach); listy członkowskie i dokumenty grup Polskiego Towarzystwa Antropozoficznego, sygnatura A06.002.016 oraz A02.008.001 (Goetheanum Archiv, Rüttiweg 45. Dornach); Ostrowska T., Leon Edward Manteuffel (Manteuffel-Szoege), [w:] Internetowy Polski Słownik Biograficzny, https://www.ipsb.nina.gov.pl/a/biografia/leon-edward-manteuffel-manteuffel-szoege; Ziemska M., Manteuffel-Szoege Leon Edward, [w:] Forschungstelle Kulturimpuls Biographien, http://biographien.kulturimpuls.org/detail.php?&id=1081.                                                                                                              

Słowa kluczowe: polska antropozofia, Warszawskie Koło Polskiego Towarzystwa Antropozoficznego, Koło „Rudolf Steiner” w Warszawie, Powszechne Towarzystwo Antropozoficzne (AAG), PTA