Grupa Janowska została założona w 1946 r., jednak jej początki sięgają już lat 30. XX wieku. Wówczas Teofil Ociepka – z inspiracji Philipa Hohmanna – założył w Janowie (dziś dzielnica Katowic) gminę okultystyczną, której członkowie zostali rekrutowani wśród pracowników kopalni Giesche. Jednym z ćwiczeń duchowych praktykowanych przez członków Grupy Janowskiej było malarstwo łączące motywy znane ze śląskiej tradycji z wątkami ezoterycznymi. Po II wojnie światowej twórcy związani z Grupą Janowską gromadzili się w założonym przez Ottona Klimczoka Zakładowym Domu Kultury Kopalni „Wieczorek”.

W gronie pierwszych członków Grupy Janowskiej znaleźli się: Teofil Ociepka, Paweł Wróbel, Gerard Urbanek, Bolesław Skulik, Paweł Stolorz i Leopold Wróbel. W 1951 r. dołączył do nich Ewald Gawlik, a w 1955 r. – Erwin Sówka. Mimo że każdy z nich wypracował swój styl i wniósł znaczący wkład w rozwój Grupy, to niewątpliwym liderem, mającym największy wpływ na pozostałych był Ociepka. Jego zdaniem, malarstwo było nie tylko formą ekspresji, ale przede wszystkim bożym posłannictwem.

Początkowo twórczość Grupy nie spotkała się ze zrozumieniem, gdyż była niezgodna z kanonem i założeniami ówczesnej władzy. W późniejszym okresie, dzieła twórców z Janowa interpretowano jako wizualizację lokalnego folkloru i skupiano się na górniczo-robotniczych elementach, co było znacznie lepiej widziane przez sprawujących władzę.

W 1956 r. artystyczną opiekę nad malarzami objął Zygmunt Lis. Trzy lata później Grupę ostatecznie opuścił Teofil Ociepka, który przeprowadził się do Bydgoszczy. Grupa Janowska z biegiem czasu zaczęła tracić swój pierwotny, ezoteryczny charakter, jednak wątki ezoteryczne obecne są do dziś w twórczości niektórych artystów z nią związanych, widoczne są zwłaszcza w dziełach Erwina Sówki – jedynego żyjącego członka pierwotnej Grupy Janowskiej.

Larysa Michalska

Literatura: Fiederkiewicz, M., 1998, Teofil Ociepka malarz czy „guru”, [w:] Prawda i magia. Teofil Ociepka, red. B. Niedoba, Katowice; Wisłocki, S., 2007, Janowscy „kapłani wiedzy tajemnej”. Okultyści, wizjonerzy i mistrzowie małej ojczyzny, Katowice.

Słowa kluczowe: malarstwo, Teofil Ociepka